درباره میدان مشق تهران؛ به‌جامانده از دوران قاجار

میدان مشق یک مجموعه است. مجموعه‌ای از بنا‌های تاریخی که در دل تهران واقع شده است. تمام ساختمان‌هایی که در این مکان قرار گرفته بازمانده‌هایی از دوران قاجار و پهلوی هستند. به همین دلیل آن را در میان جاذبه‌های گردشگری تهران می‌بینیم. در سال‌های پس از انقلاب این مکان پیشرفت کرد و ساختمان‌های مختلفی به آن اضافه شد، به همین دلیل کاربرد آن نیز نسبت به گذشته کاملا تغییر کرد. این مطلب راهنمای کاملی برای آشنایی با میدان مشق است.

«راهنمای سفر به تهران»

مکان اصلی میدان مشق در کجاست؟

ورودی میدان مشق در دوران قاجار در باغ ملی بنا شد. در ابتدا سر در آن نام دیگری داشت؛ اما در زمان رضاشاه به سر در باغ ملی تبدیل شد. این میدان در ضلع شمالی خیابان امام خمینی، ضلع شرقی وزارت امور خارجه و خیابان سی تیر، ضلع غربی موزه پست و تلگراف و خیابان فردوسی واقع شده است. نکته جالب در مورد آن دایره نبودنش با وجود نام میدان است. این مکان یک ۴ ضلعی بوده که ۲۸ هکتار از مساحت این منطقه را از آن خود کرده است. البته با اضافه‌شدن مسیر‌های پیاده اکنون شکلی شبیه به حرف T دارد.

آدرس میدان مشق: میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی (سپه سابق)، سردر باغ ملی، میدان مشق

لوکیشن میدان مشق

چگونه به میدان مشق برسیم؟

میدان امام خمینی مسیری پرتردد در تهران است؛ بنابراین دسترسی به میدان دمشق واقع شده در آن نیز کار سختی نخواهد بود. در نزدیکی این منطقه بازار و مراکز تجاری زیادی بوده که باعث قرار گرفتن وسایل حمل‌ونقل عمومی زیادی در اطراف آن شده است.

شما می‌توانید با ماشین شخصی خود، به‌طرف این میدان بروید، اما مشکل اصلی وجود این بنا در محدوده طرح ترافیک و نبودن جای پارک مناسب است.

اتوبوس گزینه بعدی شما برای رسیدن به میدان مشق است. ایستگاه‌هایی که در سطح شهر قرار گرفته شما را به نزدیکی آن می‌رسانند. برای استفاده از این وسیله باید در ایستگاه توپخانه (میدان امام خمینی) پیاده شوید و بقیه مسیر تا سر در باغ ملی که در خیابان سپه واقع شده را پیاده طی کنید. البته این اتوبوس‌ها به سمت پارک شهر نیز در حرکت‌اند که شما را به سر در باغ ملی می‌رسانند.

اما مترو بهترین و سریع‌ترین راه رسیدن به میدان مشق است. باید متروی مسیر تجریش به کهریزک را سوار شده و در میدان امام خمینی پیاده شوید. سپس با ۵۰۰ متر پیاده‌روی به سر در باغ ملی برسید. ایستگاه حسن‌آباد نیز در نزدیکی این بنا واقع شده است.

در نهایت نیز می‌توانید با استفاده از تاکسی‌های خطی یا سرویس‌های تاکسی اینترنتی مانند اسنپ، خود را به این منطقه برسانید.

با تاریخ میدان مشق تهران آشنا شوید

همان‌طور که گفته شد این مجموعه جزء قدیمی‌ترین ساختمان‌ها در تهران است. اولین آجر این بنا به دستور فتحعلی‌شاه گذاشته شد و در همین دوران نیز احداثش به پایان رسید. فتحعلی‌شاه میدان مشق را برای اموری مانند رژه نظامی و آموزش سربازان ارتش استفاده می‌کرد. اما حوادثی که برای این مجموعه اتفاق افتاد، باعث اضافه‌شدن بنا‌های مختلف دیگر در آن شد.

اولین ساختمان در میدان مشق، قزاق‌خانه بود. با بازدید از این مکان شاهد دیوار‌های داخلی با نقاشی‌های تاریخی خواهید بود که البته بخش عمده‌ای از آن تخریب شده است. اما زیبایی آن به‌قدری بود که کاملا نشان‌دهنده گردهمایی شیوه‌های معماری اروپا و ایران بود. قزاق‌خانه، قدیمی‌ترین ساختمان اداری در شهر تهران است.

ناصرالدین‌شاه نیز در زمان حکومت خود و باتوجه‌به نیاز‌هایی که در شهر وجود داشت، تغییراتی را در میدان ایجاد کرد، آن را توسعه بخشید و مساحتش را بیشتر کرد. به‌طوری‌که از شرق به خیابان امین السلطنه، از جنوب به خیابان سپه، از شمال به اسطبل‌ها و از غرب به سی تیر رسید. نام دروازه در این دوران به‌جای سر در باغ ملی، سر در ناصری بود. اما در زمان رضاخان این سر در گل‌کاری و به نامی که اکنون دارد تبدیل شد.

حوادث و اتفاقاتی که میدان مشق آن را دیده است عبارت‌اند از:

• اعدام قاتل ناصرالدین‌شاه
• اعدام فضل‌الله نوری
• جنگ‌های خونین نیرو‌های مشروطه و سربازان محمدعلی میرزا در زمان فتح تهران
• تمرینات نظامی سربازان
• برگزاری جشن و مراسم مذهبی
• توپ در کردن در سحر و افطار رمضان
• فرود اضطراری هواپیمای خلبان کوزمینسکی لهستانی در جنگ جهانی اول
• برگزاری اولین مسابقات ورزشی تهران
• محل برگزاری اولین مسابقات فوتبال به‌وسیله کارمندان سفارت انگلیس
• پرواز اولین بالن در تهران
• مکان آموزش تیراندازی به افسران ایرانی توسط ژنرال گاردان فرانسوی

چه بنا‌هایی در میدان مشق قرار گرفته‌اند؟

با ورود به میدان مشق تهران شاهد بنا‌هایی با معماری اصیل ایرانی خواهید بود. ازآنجایی‌که در زمان ساخت برخی از آن‌ها معماری اروپایی رواج پیدا کرده بود، ترکیبی از سبک ایرانی و اروپایی را در اکثر بنا‌ها می‌بینیم. ساختمان و بنا‌های مختلفی در این مجموعه وجود دارند که نباید بازدید از آن‌ها را از دست بدهید.

سر در باغ ملی

اولین چیزی که با ورود به میدان مشق می‌بینید سر در آن است که اولین سازه در این میدان شناخته می‌شود. نمادی قدیمی در شهر تهران که از پهلوی اول و در سال ۱۳۰۱ به‌جای‌مانده است. سر در باغ ملی دارای کاشی‌کاری‌هایی با نشانه‌هایی از فتح تهران به دست رضاخان است.

قزاق‌خانه

در انتهایی‌ترین نقطه میدان مشق ساختمانی به نام قزاق‌خانه واقع شده است. ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۴۲ دستور ساخت این ساختمان را برای تمرین نظامیان و اقامت سربازان داد. در زمان حکومت قاجار مدارس و بیمارستان نیز به این عمارت اضافه شد و در دوران پهلوی به طور کامل تخلیه شد. قزاق‌خانه ۵ ساختمان دارد. قسمت جنوبی این بنا در دوران قاجار و بقیه در دوران پهلوی ساخته شده است. این بنا امروز به دانشگاه هنر اختصاص‌یافته است.

کاخ شهربانی

در قسمت شرقی میدان مشق یک بنای قدیمی وجود دارد که به دستور رضاشاه ساخته شده است. شیوه‌های معماری سنتی و ترکیب آن با معماری روز اروپا را به‌خوبی می‌توانید در این بنا ببینید. این ساختمان اکنون به امور وزارت خارجه اختصاص‌یافته و البته بازدید از داخل آن امکان‌پذیر نیست.

شرکت ملی نفت

در قسمت دیگری از میدان مشق شرکت ملی نفت قرار گرفته که سال ساخت آن به ۱۳۰۷ برمی‌گردد. معماری این بنا مدرن بوده و یکی از اولین بنا‌هایی است که با سبکی با نام آرت دکو ساخته شده است. این مکان نیز اکنون در دست وزارت امور خارجه است.

در میان ساختمان‌های مربوط به وزارت امور خارجه، تالار آینه را هم می‌بینیم. البته بازدید از آن وجود ندارد؛ اما یکی از بنا‌های اصلی در این منطقه بوده و معماری آن از کعبه زرتشت در نقش‌رستم گرفته شده که در شیراز واقع شده است. در این تالار آینه‌های بسیار زیادی کار شده و اکنون به‌عنوان مکانی برای میزبانی از سفیران و مهمانان وزارت امور خارجه استفاده می‌شود.

باشگاه افسران

باشگاه افسران در غرب مجموعه میدان مشق قرار گرفته است. در سال ۱۳۱۳ شروع احداث این بنا آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ به پایان رسید. این ساختمان نیز اکنون در اختیار وزارت امور خارجه است.

اداره پست

در نزدیکی سر در باغ ملی شاهد ساختمانی هستیم که مربوط به اداره یا موزه پست است. بنای این ساختمان در سال‎‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ ایجاد شد و سازنده آن یک مهندس ایرانی بوده است. با اتمام ساخت این ساختمان، پست فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد. چیزی که اکنون از موزه پست می‌بینیم مرمت و بازسازی شده و بسیاری از ابزار‌های ارتباطی چاپارخانه قدیمی و مدرن را در خود جای‌داده است.

موزه ایران باستان

در قسمت غربی میدان مشق شاهد یک موزه به نام ایران باستان هستیم. برای ورود به این موزه باید از خیابان ۳۰ تیر وارد شوید. دستور ساخت آن توسط رضاشاه و در سال ۱۳۰۸ داده شد. بسیاری از گنجینه‌های تاریخی ایران در این بنا قرار گرفته‌اند. همچنین کتابخانه ملی ایران و تعدادی گالری، رستوران و کافه نیز در برای استراحت در اطراف این ساختمان وجود دارد.

موزه علم و فناوری

ساختمان بعدی در میدان مشق مربوط به موزه علم و فناوری است که ورود به آن از خیابان سی تیر انجام می‌شود. در این موزه شاهد گالری نور، مرکز علم، ابزار جراحی قدیم، ابزار نجومی و … خواهید بود.

موزه و کتابخانه ملی ملک

این ساختمان آخرین جایی است که در میدان مشق احداث شد. ساخت آن برای بعد از انقلاب بوده و معماری‌اش برگرفته از سبک اسلامی است. در این مکان بسیاری از نسخ خط‌های قدیم و ارزشمند را خواهید دید.

چه زمانی برای بازدید به میدان مشق برویم؟

اگرچه موقعیت مکانی و مرکزی این میدان بازدید از آن را برای تمام فصول سال مناسب ساخته؛ اما فصل بهار به دلیل آب‌وهوای مطلوبی که دارد، زمان بهتری است. هرچند پاییز نیز فصل زیبایی‌ها در این میدان است که با وجود برگ‌های رنگارنگ درختان روی زمین، فضایی جذاب‌تر را خواهد ساخت. در نظر داشته باشید که بازدید از این مجموعه محدودیت سنی نداشته و در روز‌های تعطیل رسمی و مراسم ویژه، ممکن است محدودیت‌هایی برای ورود وجود داشته باشد.

طرح توسعه میدان مشق که نیمه‌کاره ماند

میدان مشق مساحت زیادی در مرکز تهران را به خود اختصاص داده تا بتواند گردشگران بیشتری را جذب کند. طرح توسعه این مجموعه و تبدیل آن به مجموعه‌ای از موزه‌های معروف مانند لوور فرانسه، بریتانیا و … بار‌ها داده شده؛ اما به دلیل مالیکت چندگانه این منطقه، توافق نهایی برای آن صورت نگرفت. توسعه این موزه و در برگرفتن موزه‌های اطرافش باعث جذب گردشگران خارجی بسیار زیادی می‌شود که در نهایت تأثیر آن در توسعه اقتصادی کشور است.

این بنا به دلیل قرارگرفتن در نزدیکی بازار تهران و بسیاری از بنا‌های تاریخی دیگر، ارزش سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی را دارد تا در نهایت بتواند به یک بنای فرهنگی تبدیل شود. اگرچه در سال‌های قبل بخشی از طرح‌های پیشنهادی اجرا و موزه‌هایی فعالیت خود را آغاز کردند، اما هنوز هم مسیر طولانی برای دسترسی به این هدف در پیش است. امید است که دیگر ساختمان‌ها نیز با طرح نوسازی و ایجاد موزه موافقت کرده و یک موزه کامل و جامع را با محافظت بیشتری در اختیار گردشگران قرار دهند.

دیدنی‌های اطراف میدان مشق، را از دست ندهید

اگر قصد بازدید از میدان مشق را دارید، حتما در برنامه خود جا‌های دیدنی اطراف این مجموعه را هم قرار دهید:

• بازار تهران، سنتی‌ترین مرکز خرید در پایتخت بوده که در نزدیکی میدان مشق واقع شده است.
• جاذبه دیدنی دیگر در نزدیکی این مجموعه، خیابان سی تیر است که با نام استریت فود ایران نیز شناخته می‌شود. در داخل این خیابان تعداد زیادی موزه و کلیسا برای بازدید وجود دارد که در بین آن‌ها می‌توانیم به خانه قوام الدوله، خانه ایرج میرزا، کلیسای انجیلی پطرس و … اشاره کنیم.
• پارک شهر تهران را هم می‌توانید در نزدیکی میدان مشق ببینید.
• سالن تئاتر سنگلج نیز در نزدیکی این میدان واقع شده است.
• جاذبه گردشگری دیگر در نزدیکی میدان مشق مربوط به خانه و موزه مقدم با قدمت قاجاری است.
• همچنین موزه‌هایی مانند استاد صنعتی، جواهرات ملی، سکه بانک سپه، کنیسه حیم و کاخ گلستان نیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری اطراف این بنا هستند.

سخن پایانی

تعداد اماکن و بنا‌های دیدنی تهران به‌قدری زیادی است که بازدید از آن‌ها چندین روز زمان می‌برد، اما میدان مشق یکی از تاریخی‌ترین آن‌ها است. مواردی که در مورد این بنا عنوان شد، آن را جذاب‌تر از قبل کرده و باعث شده تا گردشگران زیادی به سمت آن بیایند. با وجود ساختمان‌های متعدد و جا‌های دیدنی اطراف این منطقه باید یک روز کامل را برای بازدید از آن اختصاص دهید. برای بازدید از این میدان می‌توانید از سرویس درخواست خودروی اسنپ استفاده کنید. شما هم اگر تجربه بازدید از میدان مشق را داشته‌اید، آن را با ما به اشتراک بگذارید.