تالاب‌ها یکی از جلوه‌های کم‌نظیر طبیعت و مرزی میان خشکی و آب‌اند. سراسر ایران پر از تالاب‌های معروف دائمی و فصلی است که بسته به شیرین یا شوربودن آب‌شان، سرپناه امن گونه‌های گیاهی و جانوری متنوع به حساب می‌آیند. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا دقیقا بگوییم تالاب چیست و با زیباترین تالاب‌های ایران عزیزمان آشنایتان کنیم.
تالاب چیست؟
پیش از آنکه معرفی تالاب‌های کشور را آغاز کنیم، خوب است بدانیم تالاب چیست و چه فرقی با سایر آب‌ها دارد.
تالاب محیطی با ماندگاری نسبی آب کم‌عمق است. مناطق مردابی و آبگیر که به‌صورت فصلی یا دائم، طبیعی یا مصنوعی، با آب شور یا شیرین پر می‌شوند و بستری برای رویش گیاهان و آبشخور حیاتوحش پدید می‌آورند.
تالاب بسسیار به دریاچه شبیه است ولی اصلی‌ترین تفاوتش با دریاچه در عمق آن است. تالاب در پایین‌ترین حد جزر، نهایتا ۶ متر عمق دارد و می‌تواند گاهی خشک و گاهی پرآب باشد. طبق این تعریف، می‌توان گفت تمام محیط‌های رودخانه‌ای، کرانه‌های ساحلی، لجن‌زارها، دریاچه‌ها، جنگل‌های حرا و تپه‌های مرجانی به‌شرط عمق ۶ متر یا کمتر در ردیف تالاب‌های طبیعی جای می‌گیرند و حوضچه‌های پرورش ماهی، دریاچه سدها و کانال‌های آب به همین شرط در ردیف تالاب‌های مصنوعی.
معرفی تالاب‌های ایران
این شما و این معروف‌ترین تالاب‌های کشورمان ایران که بیشتر آنها طبیعی و تعداد انگشت‌شماری ساخته دست انسان‌اند.
۱. تالاب هورالعظیم در استان خوزستان
هورالعظیم گنجینه‌ای مظلوم در جنوب کشور است که حدود یک‌سوم آن در ایران است و مابقی در عراق. البته تا وقتی پرآب بود، همین یک‌سوم برای تماشای گونه‌های گیاهی و جانوری حیرت‌انگیز آن کافی بود. این تالاب امروز گرفتار خشکسالی است.
۲. تالاب شادگان در استان خوزستان
تالاب شادگان که در جنوب جلگه خوزستان قرار گرفته، بازمانده‌ای از مجموعه تالاب‌های بین‌النهرین سابق به حساب می‌آید و شهرت جهانی دارد. این تالاب پناهگاه آرام و غنی حیاتوحش است و از پرآب‌ترین رود ایران، کارون، تغذیه می‌کند.
۳. تالاب استیل در استان گیلان
در شمالی‌ترین نقطه ایران و در فضایی به مساحت ۱۳۸ هکتار، تالاب دست‌ساز استیل (هستل) در میان درختان بلند توسکا و مزرعه‌های سرسبز و دلنواز محاصره شده است. هوس شکار پرندگان مهاجر و ماهی‌های تالاب به سرتان نزند. شکار در این منطقه ممنوع است!
۴. تالاب انزلی در استان گیلان
تالاب وسیع انزلی در قامت یک تصفیه‌خانه تمام‌عیار، در مسیر رودخانه‌هایی قرار گرفته که به دریای خزر می‌ریزند. دنیای زیر آب این تالاب زیستگاه ۵۰ گونه ماهی و دنیای روی آب منزلگاه لاله‌های مردابی باشکوه است.
۵. تالاب امیرکلایه در استان گیلان
امیرکلایه با وجود فاصله یک‌کیلومتری از دریای خزر، به تنها تالاب آب شیرین گیلان شهرت یافته است! اینجا رویش نیلوفرهای آبی منظره چشم‌نوازی خلق کرده و وجود پرندگان مهاجر و گیاهان دارویی مثل «پسته دریایی» نظر طبیعت‌گردان را جلب می‌کند.
۶. تالاب سوستان در استان گیلان
درون و پیرامون سوستان لاهیجان مملو از نیزارها، گیاهان مردابی و درختان سربه‌فلک‌کشیده است. بهار، تابستان، پاییز یا زمستان؛ هروقت که عازم این تالاب شدید، دوربین عکاسی خود را بردارید و از نیلوفرهای آبی زیبا و پرندگان مهاجر عکاسی کنید.
۷. تالاب عینک در استان گیلان
تالاب عینک بزرگ‌ترین تالاب درون‌شهری ایران است که به‌رغم زیبایی مثال‌زدنی و اهمیت گردشگری، وضعیت زیست‌محیطی مناسبی ندارد. نام‌گذاری عجیب این تالاب برمی‌گردد به شمایلش از نمای بالا (در تصاویر هوایی) که درست شبیه عینک به نظر می‌رسد.
۸. تالاب کیاکلایه در استان گیلان
از نظر تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری، تالاب کیاکلایه یکی از غنی‌‌ترین تالاب‌های گیلان است. متأسفانه درپی بی‌توجهی منابع طبیعی، تصرف سازه‌های شهری و دفع زباله و فاضلاب در تالاب، این گنجینه طبیعی به‌شدت در خطر نابودی است.
۹. تالاب چغاخور در استان چهارمحال‌وبختیاری
چغاخور یک مقصد آرام و خنک برای سفرهای تابستانی است و به فیروزه غرب ایران شهرت دارد. از جذابیت‌های آن می‌توان به پرندگان مهاجر و بومی در آسمان تالاب و چشم‌انداز زیبای این منطقه بکر و حفاظت‌شده اشاره کرد.
۱۰. تالاب گندمان در استان چهارمحال‌وبختیاری
از پرنده‌نگری در آسمان تالاب‌های ایران لذت می‌برید؟ گندمان یکی از ۱۰ تالاب برتر ایران است که در فصل زمستان، هزاران پرنده مهاجر برای گذراندن فصل سرما راهی آن می‌شوند. زنبق، نخل مرداب، آلاله آبی و بزواش جلوه جذابی به خانه امن پرندگان شهرکردی بخشیده‌اند.
۱۱. تالاب سولقان در استان چهارمحال‌وبختیاری
تالاب سولقان در نیمه اول سال همسایه عشایری است که اطراف تالاب چادر می‌زنند و مدت‌ها آنجا زندگی می‌کنند. این منطقه پرشکوه روی بام ایران قرار گرفته و فرصت خوبی برای تماشای پرندگان مهاجر و مرغان آبی فراهم می‌کند.
۱۲. تالاب یا مرداب دیورک در استان مازندران
تالاب بکر و وهم‌انگیز دیورک در یک مسیر جنگلی مملو از درختان پر‌شاخ‌و‌برگ قرار گرفته است. این تالاب به‌لطف آواز خوش‌آهنگ پرندگان و مه غلیظی که معمولا فضای آن را در بر گرفته، تجربه بی‌نظیری از تالاب‌گردی در ذهن‌تان رقم می‌زند.
۱۳. تالاب ساهون در استان مازندران
تالاب ساهون که زمانی دریاچه‌ای بزرگ و پرهیاهو بود، امروز آبگیر محلی کوچکی است که دورتادورش را چراگاه‌ها و مرغزارها فرا گرفته‌اند. وجود چشمه‌سارها، پرندگان، وحوش فراوان و آبوهوای دل‌انگیز به زیبایی طبیعی این تالاب می‌افزاید.
۱۴. تالاب فراخین در استان مازندران
یکی از جذاب‌ترین تالاب‌های کشورمان که در میان درختان پهن‌برگ جنگل‌های هیرکانی محاصره شده، تالاب فراخین است. این بهشت کوچک مازندران از نزولات جوی و آب چشمه‌های بالادست تغذیه می‌کند و به‌لطف مسیر پرپیچ‌و‌خم، بکر و دست‌نخورده باقی مانده است.
۱۵. تالاب میانکاله در استان مازندران
میانکاله مازندران یک پهنه آبی وسیع و محبوب برای پرندگان آبی و خشکی مهاجر است. غنای تاریخی، زیستی، تفرجی و آموزشی این تالاب گردشگران را بی‌تاب سفر به کرانه ساحلی جنوب دریای خزر می‌کند. البته فقط با مجوز اداره سازمان حفاظت محیط‌زیست بهشهر می‌توانید از آن بازدید کنید.
۱۶. تالاب فریدونکنار در استان مازندران
اگر به‌دنبال یک تالاب شمالی برای عکاسی حیاتوحش می‌گردید، نگاهی به تصاویر تالاب فریدونکنار بیندازید. بعد از عکاسی، آرامش فضای تالاب و تماشای رقص نیلوفرها روی سطح آب سراسر وجودتان را غرق در لذت می‌کند.
۱۷. تالاب کنیچال در استان مازندران
تالاب کنیچال یا همان مرداب بی‌نظیر هسل، به یمن وجود جلبک‌هایی که درون مرداب زندگی می‌کنند، در فصل‌های مختلف به رنگ‌های قرمز و سبز و نارنجی درمی‌آید و گردشگران طبیعت‌دوست را مات‌و‌مبهوت خود می‌کند. این تالاب مقصد خوبی برای گذراندن یک روز دل‌انگیز در دل طبیعت شمالی است.
۱۸. تالاب گمیشان در استان گلستان
گمیشان مجموعه‌ای از آب‌بند‌های شور و کم‌عمق و یکی از بکرترین تالاب‌های کشورمان است. تداخل آب شور و شیرین در این تالاب فرصت خوبی برای پرورش ماهیان متنوع فراهم می‌کند. به همین خاطر هرساله علاوه‌بر گردشگران، ماهیگیران داخلی و خارجی نیز راهی این تالاب شمالی می‌شوند.
۱۹. تالاب آجی گل در استان گلستان
تالاب آجی گل یا به زبان شیرین ترکمنی، «تالاب تلخ»، یکی از باشکوه‌ترین، بزرگ‌ترین و مفیدترین تالاب‌های گلستان به‌شمار می‌رود. منظورمان از مفید، زیستگاه امنی است که برای تداوم حیاتوحش، ماهیان و پوشش گیاهی خاص منطقه فراهم می‌کند.
۲۰. تالاب آلماگل در استان گلستان
آبوهوای مدیترانه‌ای، طبیعت بکر و روشن و آب‌های مرواریدرنگ، تالاب آلماگل را به مکانی امن برای حیوانات و مقصدی دل‌پذیر برای گردشگران تبدیل کرده است. پرندگان مهاجر از سیبری این تالاب شور اما سرشار از زندگی را به‌عنوان پناهگاه انتخاب می‌کنند.
۲۱. تالاب لیپار در استان سیستان‌وبلوچستان
چیزی درباره دریاچه صورتی چابهار شنیده‌اید؟ این تالار حاصل راکدشدن آب در یک دره صخره‌ای میان دو کوه بلند است و منظره دل‌انگیزی پیش روی بیننده می‌گذارد. نگاه به ظاهر زیبا و فریبنده‌اش نکنید؛ این تالاب یکی از شورترین آب‌های جهان را دارد!
۲۲. تالاب هامون در استان سیستان‌وبلوچستان
تالاب هامون اگرچه روزی بزرگ‌ترین دریاچه کشورمان و زندگی‌بخش استان سیستان‌وبلوچستان بود، مدت‌هاست لب‌هایش خشک و نیازمند توجه ویژه است! غوغای پرندگان مهاجر در فصل پرآبی تالاب، جاذبه بی‌نظیری برای گردشگران در دل زمین‌های کویری استان پدید می‌آورد.
۲۳. تالاب پریشان در استان شیراز
در منطقه ییلاقی و خوش‌آب‌و‌هوای ارژن و در فاصله کوتاهی از کازرون، تالابی وسیعی قرار گرفته که خبر پریشانی و روزگار ناخوشش را همه شنیده‌ایم. شنیده‌ها حاکی از آن است که علت اصلی مرگ این تالاب حفر چاه‌های غیرمجاز است.
۲۴. تالاب کمجان در استان شیراز
کمجان در مسیر کوچ پرندگان مهاجر قرار گرفته و پناهگاه امن یک‌درصد از پرندگان خاورمیانه است. این تالاب چندین دهه پیش در معرض خشکی قریب‌الوقوع بود، اما امروز با طبیعی بکر و دل‌پذیر به استقبال گردشگران می‌آید و زیستگاه گیاهان تالابی از‌جمله نی، لوئی،شوره، درمنه است.
۲۵. تالاب پساب در استان یزد
رهاسازی آب تصفیه‌خانه فاضلاب یزد معجزه‌ای در دل پستی‌بلندی‌ها و تپه‌های شنی کویر دروازه قرآن پدید آورده که آن را تالاب پساب می‌نامیم. این منظره طبیعی دل‌انگیز ساخته دست انسان و آبشخور حیاتوحش است.
۲۶. تالاب هشیلان در استان کرمانشاه
هشیلان به معنای «خانه مارها» و یکی از شگفتی‌های ناشناخته کرمانشاه است. جدا از دسته‌های بزرگ پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر که این تالاب را مأمنی برای زمستان‌گذرانی می‌دانند، پوشش گیاهی تالاب در فصل‌های بهار و تابستان صحنه چشم‌نوازی در این منطقه خلق می‌کند.
۲۷. تالاب بلمک در استان لرستان
گوری بلمک یکی از ۱۱ تالاب مهم پلدختر و زیستگاه فصلی پانزده گونه پرنده مهاجر است. از مساحت ۶۰۰هکتاری این تالاب وسیع امروز تنها ۱۴ هکتار باقی مانده که در بازدید از آن، دست‌وپا زدنش برای نجات از خشکی را به‌وضوح می‌بینید.
۲۸. تالاب گاوخونی در استان اصفهان
گاوخونی تالابی با شهرت جهانی است. این تالاب حتی در زمان خشکی و کم‌آبی بهشت گردشگران و کویرنوردانی است که از حضور در فضای وهم‌انگیز و اسرارآمیز لذت می‌برند. تماشای پل قدیمی ورزنه، کبوترخانه‌ها، مسجد جامع و منطقه شاخ‌کنار در نزدیکی این تالاب خالی از لطف نیست.
۲۹. تالاب کانی برازان در استان آذربایجان غربی
اگرچه بیشتر تالاب‌های کشورمان خشک و کم‌آب شده‌اند، خوشبختانه تالاب زیبای کانی برازان اخیرا به‌طور کامل احیا شده و پذیرای پرندگان مهاجری مانند پلیکان، حواصیل و قو است. این تالاب از رودخانه مهاباد تغذیه می‌کند.
۳۰. تالاب چملی در استان آذربایجان غربی
تالاب چملی که داخل دره‌ای سرسبز و میان درختان چنار و بید و نیزار پدید آمده، به جزیره چمن متحرک شهرت یافته است چراکه وزش باد و جریان هوا به‌راحتی چمن معلق و شناور این برکه عجیب را به اطراف حرکت می‌دهد!
۳۱. تالاب شورگل در استان آذربایجان غربی
شورگل تالابی به طول یک کیلومتر و عرض پانصد متر است. انواع گیاهان علفی و آبزی چهره این تالاب را زیبا کرده‌اند و انواع پرندگان مهاجر و جوجه‌آور حیات را به آن هدیه داده‌اند. شورگل از آب شور باران‌های محلی، چشمه‌ها و زهکشی اراضی کشاورزی پرآب است.
۳۲. تالاب سولدوز در استان آذربایجان غربی
سولدوز یکی دیگر از تالاب‌های دست‌ساز انسان و مأمن زمستانه پرندگان مهاجر و بومی است. نی، جگن و درختچه‌های گز دورتادور این تالاب را احاطه کرده‌اند تا صحنه‌ای که گردشگران پیش روی خود می‌بینند، چشم‌نوازتر شود. این تالاب آب شیرین در مجاورت تالاب‌های سیران، درنا، زینه‌ور و یادگارلو قرار گرفته است.
۳۳. تالاب گلمرز در استان آذربایجان غربی
اگر در فصل‌های بهار و تابستان عازم ارومیه شدید، فرصت تماشای تالاب رویایی گلمرز را از دست ندهید. اینجا یکی از جلوه‌های زیبای طبیعت ارومیه است که امکان اسکان موقت و قایق‌رانی در آن وجود دارد.
۳۴. تالاب خورخوران در استان هرمزگان
تالاب‌های جنوب کشور را دست‌کم نگیرید. خورخوران فرصت تماشای جنگل‌های حرا، پرواز پرندگان و ماهیگیری صیادان را یکجا فراهم می‌کند. می‌توانید با قایق‌سواری روی آب تالاب، شگفتی‌های کم‌نظیر خورخوران را از نزدیک لمس کنید.
۳۵. تالاب آقگل در استان همدان
یکی از تالاب‌هایی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، تالاب آقگل ملایر با قدمت تقریبی ۴۰هزارساله است. در این منطقهٔ شکارممنوع، تفنگ‌تان را زمین بگذارید و به تماشای پرندگان مهاجری مانند فلامینگو، قو، غاز خاکستری، اردک مرمری، مرغ سقا و لک‌لک بنشینید.
۳۶. تالاب میقان در استان مرکزی
بزرگ‌ترین منبع سولفات سدیم کشور همین‌جاست! تا‌جایی‌که بیشتر وقت‌ها روی سطح تالاب با یک لایه نمک یا گنبدهای نمکی پوشانده می‌شود. با‌این‌حال بسیاری از پرندگان کمیاب از‌جمله درناها به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی خاص تالاب، این منطقه را برای مهاجرت فصلی انخاب می‌کنند و ارزش تالاب را به‌لحاظ گردشگری بالا می‌برند.
حرف آخر
گوشه‌و‌کنار ایران مملو از این جاذبه طبیعی و ناب است. اگرچه به‌واسطه خشکسالی چند سال گذشته، خیلی از این تالاب‌ها از بین رفته‌اند و چیزی جز نام از آنها باقی نمانده، آشنایی با این جاذبه‌های غنی کشورمان که زیستگاه پرندگان و گیاهان متنوع‌اند، خالی از لطف نیست. باشد که این گسترش آگاهی زمینه تدابیر تازه جهت حفاظت از تالاب‌های روبه‌خشکی ایران را فراهم کند.
در شهر شما تالاب دیگری هست که در این مقاله به آن اشاره نکرده باشیم؟ نام و مشخصاتش را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید