اسنپ در مسیر مسئولیت اجتماعی خود و با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی رفتارهای پرخطر در طبیعت و تشویق به مراقبت از محیط‌زیست، کمپین آگاهی‌بخشی را آغاز کرده تا سهمی در کاهش آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و محافظت از این سرمایه‌ی ملی ایفا کند.
جنگل‌های باستانی هیرکانی یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های طبیعی ایران به شمار می‌آیند. اما همین گنجینه‌ها امروز بیش از همیشه آسیب‌پذیر شده‌اند. آتش‌سوزی‌های اخیر در بخشی از این جنگل‌ها بار دیگر نشان داد که تخریب این گنجیه‌های طبیعی چقدر می‌تواند سریع، گسترده و برگشت‌ناپذیر باشد. آگاهی، احتیاط و مسئولیت‌پذیری، کلیدی‌ترین ابزارهایی هستند که می‌توانند از نابودی این سرمایه‌ی ملی جلوگیری کنند.
جنگل‌ها چیزی فراتر از درختان‌اند؛ آن‌ها سیستم‌هایی زنده‌اند که با جذب دی‌اکسیدکربن و تولید اکسیژن، کیفیت هوا را حفظ می‌کنند. با تصفیه آب باران، منابع آب زیرزمینی را تغذیه و پاکسازی می‌کنند. با تثبیت خاک، از فرسایش و رانش جلوگیری می‌کنند. زیستگاه دو سوم گونه‌های جانوری و گیاهی محسوب می‌شوند. با تنظیم دما و رطوبت، مانع از بروز پدیده‌های شدید آب‌وهوایی می‌شوند.
از بین رفتن هر بخش از جنگل به معنای از دست دادن بخشی از کیفیت زندگی امروز و آینده‌ی انسان‌ها است.
فصل‌های پرخطر آتش‌سوزی و عوامل تشدیدکننده
برخلاف تصور، بخش‌های گسترده‌ای از جنگل‌های ایران پاییز و زمستان آسیب‌پذیر هستند. کمبود بارندگی، کاهش رطوبت و انباشت لایه‌های خشکِ برگ و چوب، جنگل را به بستری با قابلیت اشتعال بسیار بالا تبدیل می‌کند. در چنین شرایطی، یک جرقه کوچک می‌تواند ظرف چند دقیقه به آتشی گسترده تبدیل و با وزش باد، سرعت و شدت گسترش آن چند برابر شود. در این شرایط حساس رفتارهایی مانند روشن کردن آتش و خاموش نکردن کامل آن گرفته یا رها کردن شیشه و پلاستیک شفاف و سایر بی‌احتیاطی‌های به ظاهر کوچک می‌توانند خطر آفرین شوند.
عوامل انسانی آتش‌سوزی‌ها و اهمیت پیشگیری
پژوهشی در اسفند ۱۴۰۳ با عنوان «ارزیابی حساسیت به آتش‌سوزی در ایران با بهره‌گیری از یادگیری ماشین و تحلیل داده‌های اقلیمی و انسانی» منتشر شده و عوامل مؤثر بر وقوع آتش‌سوزی را در سراسر ایران بررسی کرده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عوامل انسانی مانند تراکم جمعیت، نزدیکی به جاده، خطوط برق و مناطق مسکونی نقش بسیار مهم‌تری نسبت به عوامل اقلیمی در احتمال بروز آتش‌سوزی دارند. براساس نقشه‌های خطر، مناطقی مانند زاگرس مرکزی، شمال جنگل‌های هیرکانی و ارسباران بیشترین حساسیت را دارند. این پژوهش تأکید می‌کند که بدون مدیریت صحیح فعالیت‌های انسانی حتی تغییرات اقلیمی هم به‌تنهایی نمی‌تواند عامل اصلی آتش‌ها باشد و تعامل انسان با محیط نقشی تعیین‌کننده دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد حسین بازگیر، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نیز تصریح کرده که «بخش عمده‌ی آتش‌سوزی‌های اخیر در زاگرس و مازندران ناشی از اقدامات عمدی یا سهل‌انگاری گردشگران است. به‌عنوان‌مثال آتش‌هایی که در دل جنگل ایجاد می‌شود و به درستی مدیریت نمی‌شود می‌تواند تبعات وحشتناکی به همراه داشته باشد.»
براساس پژوهش‌ها و گزارش‌های کارشناسان بیشتر آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها در ایران منشأ انسانی دارند. رفتارهایی که شاید در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما پیامدهایشان می‌تواند نابودکننده باشد. رفتارهایی مانند «روشن کردن آتش بدون رعایت اصول ایمنی»، «خاموش نکردن کامل آتش و رها کردن خاکستر داغ»، «انداختن ته‌سیگار نیمه‌افروخته در طبیعت»، «پارک خودرو روی علف‌های خشک و انتقال گرمای اگزوز»، «سوزاندن زباله‌ها، شاخه‌ها یا بقایای کشاورزی» و «بی‌توجهی به هشدارها و قوانین جنگل‌داری». آتش‌سوزی‌ها اغلب با یک بی‌احتیاطی کوچک آغاز می‌شوند، اما خاموش کردن آن و جبران خسارتی که بر جای می‌گذارند سال‌ها زمان می‌برد و در بسیاری موارد هرگز به شکل اولیه بازنمی‌گردد.
اقدام‌های ساده اما حیاتی برای حفاظت از جنگل‌ها
حفاظت از جنگل نیازمند فعالیت پیچیده یا حرفه‌ای نیست. رعایت چند نکته‌ی ساده اما اساسی می‌تواند نقش بزرگی در کاهش خطر آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع داشته باشد:
پرهیز از روشن کردن آتش: در جنگل‌ها تا حد امکان از روشن کردن آتش خودداری شود. در صورت ضرورت تنها در مکان‌های مشخص و تحت کنترل روشن شود.
خاموش کردن کامل آتش: آب به‌تنهایی کافی نیست. مطمئن‌ترین راه خاموش کردن، پوشاندن کامل آتش با خاک است تا هیچ اثری از حرارت باقی نماند.
پیگیری آتش‌های رها شده: اگر آتش کوچک یا نیمه خاموش مشاهده کردید به‌‌سرعت و با ایمنی کامل آن را خاموش کنید.
جلوگیری از رها کردن ته‌سیگار: ته‌سیگار نیمه افروخته یکی از رایج‌ترین دلایل آتش‌سوزی است. همیشه آن را کاملاً خاموش کنید.
احتیاط در انتخاب محل پارک خودرو: از پارک خودرو روی علف‌های خشک یا نزدیکی تنه‌ی درختان خودداری کنید. دمای اگزوز می‌تواند عامل شروع آتش باشد.
مدیریت زباله‌ها: شیشه و پلاستیک‌های شفاف را در طبیعت رها نکنید زیرا که می‌تواند نور خورشید را متمرکز و ایجاد شعله کند.
حرکت در مسیرهای مشخص: تردد خارج از مسیرهای تعیین شده احتمال تماس با مواد خشک و حساس به حرارت را افزایش می‌دهد.
مراحل مواجهه با آتش‌سوزی و نقش مردم در اطلاع‌رسانی
در صورت مشاهده‌ی آتش‌سوزی، نحوه‌ی واکنش افراد می‌تواند سرنوشت جنگل را تعیین کند:
برخورد با آتش‌های کوچک
- با ریختن خاک، ماسه یا آب آتش را مهار کنید.
- مراقب باشید آتش را با پا یا ابزار پخش نکنید.
اطلاع‌رسانی در مورد حریق گسترده
به توصیه‌ی حسین آقایی، فعال محیط زیست، افرادی که تجربه‌ی طبیعت‌نوردی ندارند و همزمان با روش‌های اصولی اطفاء حریق آشنا نیستند بهتر است از ورود به منطقه‌ی عملیات خودداری کنند. زیرا ممکن است با انجام کارهای غیر صحیح به خود و دیگران آسیب بزنند و بخشی از توان امدادی و عملیاتی به جای تمرکز بر اطفاء حریق صرف امدادرسانی به این افراد شود.
اگر آتش بزرگ بود یا از دور دود و شعله‌های قابل توجه مشاهده کردید بلافاصله با سامانه‌های رسمی تماس بگیرید. تماس سریع شما می‌تواند از نابودی صدها هکتار جنگل جلوگیری کند.
📞 ۱۵۰۴ – سامانه‌ی مردمی منابع طبیعی
📞 ۱۳۹ – تلفن امداد جنگل و مرتع
مسئولیت مشترک در حفاظت از آینده‌ی طبیعت
حفاظت از جنگل‌ها تنها وظیفه‌ی سازمان‌های محیط‌زیستی یا نیروهای امدادی نیست. بدون مشارکت مردم هیچ برنامه‌ای اثربخشی لازم را نخواهد داشت. رفتارهای ساده‌ی روزمره، آگاهی هنگام سفر و طبیعت‌گردی و اهمیت دادن به هشدارهای محیط زیستی می‌تواند تفاوتی بزرگ ایجاد کند.
جنگل‌ها نیازمند مراقبت‌اند و این مراقبت با تصمیم‌های کوچک ما آغاز می‌شود. با مسئولیت‌پذیری و توجه می‌توانیم سهمی واقعی در حفظ این سرمایه‌ی ملی داشته باشیم. سرمایه‌ای که زندگی امروز و فردای ما به آن وابسته است.
