شاید اگر قرار باشد در مورد معماری برجسته ایران صحبت کنیم، پیش از همه به سراغ مسجد کبود تبریز برویم. مسجد کبود یک نمونه اصلی از معماری دنیای اسلام است که در آذربایجان شرقی واقع شده و به شدت مورد توجه هنرمندان خصوصاً معماران سراسر دنیا قرار گرفته‌است. البته این مسجد نیز مانند بیشتر بناهای تاریخی ایران مورد کم لطفی فراوانی قرار گرفته و قسمت‌های اعظمی از آن نابود شده‌اند. اما هنوز هم می‌توان شکوه و عظمت معماری ایران را در آن مشاهده کرد. مسجد کبود تبریز جزو مساجد برجسته‌ای به حساب می‌آید که اگر به تبریز سفر کردید دیدار با آن را تحت هیچ شرایطی نباید از دست بدهید.
معرفی‌نامه مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز، مانند هر مسجد و بنای تاریخی دیگری در ایران یک شناسنامه واضح دارد. این مسجد متعلق به قرن نهم هجری قمری بوده و درست در دوران پادشاهان آق قویونلو بنا شده‌است. مسجد کبود تبریز تنها اثری است که از این دوران بر جا مانده. نگاره‌هایی که در داخل مسجد وجود دارند در کنار جزئیات بنا به راحتی، تاریخ و تمدن اسلامی در آن دوران را به شما نشان می‌دهند. این مسجد، یکی از ۴ مسجدی است که با کاشی کاری‌های آبی رنگ تزیین و در جهان شناخته شده‌است. به عبارتی نام مسجد را نیز بر اساس رنگ نمای آن انتخاب کرده‌اند. نقش‌ها و همچنین نگاره‌های اسلیمی در کنار کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای، معرق و طراحی‌های منحصر به فرد هندسی، از جمله بارزترین ویژگی‌های این مسجد به حساب می‌آیند.
علاقه‌مندان به تاریخ و معماری گذشته ایران، مسجد کبود تبریز را نگین فیروزه‌ای بناهای اسلامی می‌نامند. در گذشته مسجد را “گوی مسجد”، “عمارت مظفریه” و “مسجد شاه جهان” نیز نام‌گذاری کرده‌بودند. عنوان عمارت مظفریه به دلیل قرار گرفتن این مسجد در یک مجموعه بزرگ با کاربری‌های متفاوت انتخاب شده‌بود. بد نیست بدانید که آرامگاه ابدی سلطان جهانشاه و نزدیکان ایشان در قسمت انتهایی شبستان و درست در سرداب قرار گرفته‌است. البته در حال حاضر بیشتر این قبرها خالی هستند. لازم به ذکر است که مسجد کبود تبریز در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
برگی از تاریخ مسجد کبود تبریز
مسجد زیبای کبود تبریز بطور تقریبی قدمتی حدود ۶۰۰ سال دارد. در بخش اصلی آن، عمارت وسیع مظفریه قرار گرفته‌است. این مسجد را در دوران حکومت سلطان ابو مظفر جهانشاه بنا کردند. بنابر روایت‌های متعدد همسر جهانشاه یعنی “بانو جان بیگم خاتون” یا “صالحه بانو” و دخترشان نقش زیادی در ساخت مسجد کبود داشته‌اند. سال ساخت بنا، بر روی کتیبه سردر مسجد به چشم می‌خورد. این مسجد در سال ۸۷۰ هجری قمری یا ۸۴۵ هجری شمسی بنا شد. برخی تاریخ ساخت را متعلق به زمانی می‌دانند که ساخت کاشی کاری‌ها و نصب آن‌ها به پایان رسید. برخی هم زمان ساخت مسجد کبود تبریز را به طور تقریبی ۳۰ سال تخمین زده‌اند.
بیشتر بخوانید: هزینه سفر به تبریز چقدر است؟
این مسجد معماری ظریف و تزئینات منحصر به فردی دارد که به همین دلیل سبب شده تا آن را زیباترین مسجد تاریخی در تمام جهان بدانند. رنگ‌های بی‌نظیر نما و همچنین تزیینات آن از خصوصیات مهم و برجسته مسجد کبود تبریز به حساب می‌آیند. قسمت انتهایی این مسجد به در سرداب و شبستان ختم می‌شود. همچنین در این مسجد کتابخانه، صحن و خانقاه نیز گنجانده شده‌است. در سال ۱۱۹۳ هجری قمری زلزله‌ای در تبریز به وقوع پیوست که آسیب‌های زیادی به مسجد رساند. بعد از زلزله، گنبدها فرو ریخت و جز قسمت سردر ورودی و پایه‌ها، بخش دیگری از مسجد باقی نماند. در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی گنبدها ترمیم شد و قسمت‌های دیگر را نیز بازسازی کردند. این بازسازی تا سال ۱۳۵۵ ادامه پیدا کرد و حتی تزئینات داخلی و کاشی کاری‌های خارجی نیز مجدداً بازسازی شدند. مرمت این مسجد به دست “رضا معماران” معماران و مهندسان برجسته ایرانی انجام شد.
دسترسی به مسجد کبود تبریز
مسجد کبود تبریز از مکان‌های دیدنی تبریز به حساب می‌آید که در خیابان امام خمینی شهر تبریز واقع شده‌است. در جوار آن نیز بناهای تاریخی دیگری قرار گرفته‌اند. اگر تصمیم داشتید از این مسجد دیدن کنید ابتدا به تبریز رفته، سپس خود را به خیابان امام خمینی برسانید. کافیست از این خیابان به میدان ساعت یا میدان شهید بهشتی بروید و مسجد زیبای کبود را در حد فاصل میدان شهید بهشتی و میدان ساعت در سمت راست خیابان و درست در کنار پارک خاقانی را ببینید. این مسجد همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۵:۳۰ بعدازظهر آماده میزبانی از شماست.
معماری باشکوه مسجد کبود تبریز
معماری مسجد کبود تبریز قابل چشم پوشی نیست. این بنا، شاهکار معماری قرن نهم بوده که در مجموعه عظیمی قرار داشته‌است. سبک معماری در آن زمان، آذری نام داشته و عمارت مظفریه که مسجد کبود تبریز یکی از اجزای آن به حساب می‌آید، در کنار مقبره‌ها، خانقاه، صحن و کتابخانه یکی از این زیبایی‌های بی‌بدیل معماری محسوب می‌شود. برخی این مسجد را با مسجد گوهرشاد مشهد مقایسه می‌کنند چون هر دو بنا متعلق به یک تاریخ هستند. البته با در نظر گرفتن خصوصیات آب و هوایی، هر مسجد ویژگی‌های خود را دارد. قسمت اعظمی از این مسجد با مصالح آجر، بنا شده و در قسمت‌های دیگر سنگ مرمر را مورد استفاده قرار داده‌اند. آجرها بندکشی شده هستند و بنای اصلی به شکل مربع چهارگوش است. وسط صحن نیز یک حوض تعبیه شده و در دو طرف آن شبستان‌ها قرار گرفته‌اند.
در کل، مسجد کبود تبریز یک بنای آجری و کاشی کاری شده‌است که کاشی‌هایی معرق با طراحی‌هایی زیبا و پرنقش و نگار دارد. بنای اصلی در مقابل صحن ورودی و روبه به قبله طراحی شده و همچنین ستون‌ها با فاصله ۱۲ متری برپا شده‌اند. لازم است بدانید گنبد آجری بعد از زلزله تخریب شد و متاسفانه دیگر وجود ندارد. در صحن اصلی هم راهپلههایی تعبیه شده که به ایوان‌ها اشراف دارد. از برجسته ترین نکات معماری در این بنا تحمل کردن وزن گنبد این مسجد بوده که با چهار پایه در اطراف، انجام شده‌است. در سفرنامه‌های قدیمی بیان شده که بین گنبد اصلی و مقبره‌ها یک گنبد کوچکتر با دربی مرمین هم قرار داشته که دیگر خبری از آن درب مرمرین نیست. در حال حاضر قسمتی از این بنا را مرمت کرده‌اند و جالب است بدانید سردر ورودی مسجد به دلیل طراحی منحصر به فردی که دارد تحسین معماران جهانی را برانگیخته است.
· تزئینات مسجد
شاید ندانید که برجسته‌ترین تزیینات مسجد کبود تبریز، کاشی‌های فیروزه‌ای آن است. کاشی‌های مسجد شکل هشت ضلعی داشته اما در آن‌ها اشکال دیگری نیز وجود دارد. داخل مسجد نیز به وسیله سنگ‌های فیروزه‌ای تزیین و سقف آن با آب طلا نقاشی شده‌است. از آثاری که در این مسجد به جا مانده، می‌توان به سنگ مرمر که در زمان ساخت مسجد در کف شبستان مورد استفاده قرار گرفته، اشاره کرد. ستون‌های اسن بنا نیز موازی هستند و آثاری که از درون گنبدها برجای‌مانده نشان دهنده شیوه معماری آذری می‌باشد.
صحن مسجد محل قرارگیری حمام، کتابخانه، مدرسه و خانقاه بوده. محراب نیز کاشی کاری شده بوده که متاسفانه قسمتی از آن در حال حاضر از بین رفته‌است. در بقیه قسمتها نیز شما کاشی‌های لاجوردی و کتیبه‌های متعددی را با خطوط نسخ، ثلث و نستعلیق مشاهده می‌کنید. دیواره‌ها معمولا از طرح‌های اسلیمی و هندسی هستند. خطاطی‌های فراوانی هم بر روی کتیبه‌ها به وفور دیده می‌شوند همچنین محوطه ورودی نیز با کاشی‌های فیروزه‌ای و گل‌های رنگارنگ پوشیده شده. سردر مسجد را شناسنامه آن می‌دانند و البته تکه‌هایی از کاشی‌های این قسمت به مرور زمان مفقود و از بین رفته‌اند.
مسجد کبود تبریز و دیدنی‌های قرار گرفته در اطراف آن
در اطراف مسجد کبود تبریز دیدنی‌های زیادی وجود دارد که از دوران گذشته و حاکمان قبل بر جای مانده است. خیابان امام خمینی که مسجد کبود در آن واقع شده، یکی از اصلی‌ترین خیابان‌های تبریز است که در مرکز شهر بوده و از یک سمت به میدان ساعت می‌رسد. میدان ساعت درست در مقابل شهرداری است و آن را با عنوان میدان شهرداری می‌شناسند. ساعتی که در این میدان نصب شده بیشتر از ۸۰ سال است که قدمت دارد و مسافران زیادی از این ساعت دیدن می‌کنند. همچنین موزه آذربایجان که در خیابان امام خمینی و در جوار مسجد واقع شده‌است، یکی دیگر از آثار برجسته هنری و تاریخی پیش از اسلام و دوران اسلام به حساب می‌آید که در ضلع غربی مسجد کبود و نرسیده به میدان ساعت قرار دارد.
بازار تبریز هم در ضلع شرقی مسجد واقع شده و یکی از رگه‌های اصلی و تجاری شهر به حساب می‌آید. شما با قدم زدن در این بازار می‌توانید سوغات تبریز را تهیه کنید و حتی در رستوران‌ها و غذاخوری‌های فراوان اطراف آن، بهترین غذاهای تبریز را نوش جان کنید. همچنین در اطراف این مسجد خانه‌های بسیار قدیمی و تاریخی وجود دارد که متعلق به دوره قاجاری بوده و در فهرست آثار ملی نیز نام آن‌ها به ثبت رسیده‌است. برای مثال خانه نیکدل، خانه حیدرزاده، خانه سلماسی، خانه گنجه‌ای زاده و غیره از جمله این خانه‌ها هستند. در فاصله ۲ کیلومتری از شمال غرب مسجد کبود تبریز و در جهت شمال میدان ساعت، مقبره الشعرا قرار دارد که بیش از ۴۰۰ شاعر و ادیب از جمله استاد شهریار، خاقانی شروانی و اسدی طوسی نیز در این آرامگاه به خاک سپرده شده‌اند.
رزرو هتل در تبریز
اگر برای گشت و گذار خود در این شهر نیاز به رزرو هتل در تبریز دارید کار آسانی دارید چرا که در این شهر هتل ها اقامتگاه های پر شماری جهت رفاه حال مسافران عزیز ساخته شده است. از هتل های تبریز می توان به هتل ائل گلی، هتل لاله پارک، لاله کندوان و هتل شهریار را نام برد. برای رزرو هتل در تبریز می توانید از سرویس اسنپ هتل استفاده کنید و رزرو هتل خود را پیش از سفر انجام دهید.
مسجد کبود تبریز ، سنگ فیروزه تاریخ
شهر تبریز را حتماً باید از نزدیک مشاهده کنید. هر چقدر هم که ما از زیبایی‌های این شهر و بناهای متعدد تاریخی آن صحبت کنیم، باز هم حق مطلب را ادا نکرده‌ایم. اگر تمایل داشتید که به این شهر سفر کنید سرویس بلیط هواپیما تهران تبریز اسنپ به شما این امکان را می‌دهد تا به راحتی یک سفر متفاوت و به یادماندنی را تجربه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید