درحالی‌که بسیاری از ما رویای خلبان شدن را از کودکی در سر می‌پرورانیم، کمتر کسی می‌داند که برای ورود به این رشته باید چه مسیری را طی کرد و چه آمادگی‌هایی داشت؟ ازآنجا که خلبانی، شغلی حساس و در رابطه مستقیم با جان افراد و حتی آبروی ملی یک کشور است، شرایط ویژه‌ای برای ورود به دوره‌های آموزشی و فارغ‌التحصیلی از این رشته تعریف شده است.
اما این شرایط چه هستند؟ رشته خلبانی چه گرایش‌هایی دارد؟ آیا برای خلبان مسافری شدن هم باید وارد دانشکده‌های افسری شد؟ این‌ها سؤالاتی هستند که در این مقاله به آن‌ها پاسخ خواهیم داد. با مطالعه این مقاله خود را برای شغل جذاب خلبانی آماده کنید.
خلبانی چیست؟
هر وسیله نقلیه و حمل‌ونقل نیاز به یک نفر هدایت‌کننده دارد. هدایت‌کننده وسایل متحرک هوایی از هر نوعی از تفریحی تا نظامی نیز خلبان است که در زبان انگلیسی و در ادبیات بین‌المللی پرواز به او Pilot گفته می‌شود. خلبانی، یک شغل تخصصی است که نیاز به گذراندن دوره‌های ویژه داشته و به‌هیچ‌عنوان بدون مدارک لازم به شما اجازه خلبانی داده نمی‌شود.
یک خلبان دقیقا چه‌کار می‌کند؟
خلبان نه‌تنها مسئول هدایت هواپیما است؛ بلکه به‌طورکلی، وظیفه مدیریت امور داخلی هواپیما را نیز بر عهده دارد. راهنمایی و تقسیم وظایف در کابین، ارائه دستورات با خدمه پرواز، هماهنگی با برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها به‌منظور نشست‌وبرخاست و تصمیم‌گیری در مواقع ضروری همگی از وظایف خلبان هستند.
گرایش‌های رشته هوانوردی
برای اینکه شغلی در صنعت هوانوردی داشته باشید باید این رشته را برای آموزش عالی خود بعد از دیپلم انتخاب کرده و آن را به اتمام برسانید. رشته هوانوردی سه گرایش اصلی دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
مراقبت پرواز
با تحصیل در این رشته، یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های شغلی در فرودگاه‌ها و برج‌های مراقبت را تقبل خواهید کرد. همان‌طور که از نامش مشخص است، متخصص مراقبت پرواز، وظیفه نظارت بر امنیت و ایمنی پرواز را بر عهده دارد. مسئول بخش مراقبت پرواز در تماس مستقیم با خلبان بوده و او را از شرایطی مانند شرایط جوی و نحوه هدایت هواپیما برای برخاست و فرود آگاه می‌کند. او این اطلاعات را از طریق ماهواره و رادار دریافت کرده و با استفاده از امواج رادیویی به خلبان مخابره می‌کند. این گرایش از میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های ریاضی و فیزیک و علوم تجربی دانشجو می‌پذیرد.
ناوبری هوایی
ناوبری هوایی، یکی از موقعیت‌های شغلی است که وظایف پشت پرده؛ اما زیرساختی‌تری را در خدمات پروازی برعهده دارد. اصلی‌ترین وظیفه متخصص این رشته، تهیه نقشه مسیر پرواز است. او این کار را باتوجه‌به شرایط جوی، وضعیت ابر‌ها و دیگر موارد انجام می‌دهد. ناوبر در کنار خلبان در کابین حضور دارد و به‌نوعی خلبان دوم محسوب می‌شود. همه پرواز‌ها ناوبر ندارند؛ اما حضور چنین فردی، سبب بالاتر رفتن قدرت مانور در پرواز می‌شود.
خلبانی
آشناترین گرایش رشته هوانوردی، خلبانی است. همان‌طور که گفتیم خلبان، وظیفه هدایت هواپیما را در طول مسیر پرواز بر عهده دارد. خلبانی نه‌فقط مربوط به هواپیما‌های مسافربری؛ بلکه مربوط به دیگر انواع هواپیما مانند کارگو (حمل بار)، جنگی و همچنین دیگر وسایل حمل‌ونقل هوایی مانند هلیکوپتر نیز می‌شود. در این میان، دو گرایش خلبانی کارگو و هواپیما‌های مسافربری بسیار شبیه به یکدیگر هستند. این گرایش نیز از میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های ریاضی و فیزیک و علوم تجربی دانشجو می‌پذیرد.
مراحل و شرایط اختصاصی خلبانی مسافری چیست؟
اما چطور می‌توان خلبان شد؟ در ادامه، شرایط عمومی و جسمی تبدیل‌شدن به خلبان هواپیما‌های مسافری و کارگو را بررسی می‌کنیم.
شرایط جسمی
برای اینکه بتوانید در یک دوره خلبانی ثبت‌نام کنید باید ازنظر ویژگی‌های جسمی و روانی سالم باشید. درواقع، خلبانی از معدود رشته‌هایی است که ورود به آن، چنین الزاماتی دارد. دلیل این موضوع هم این است که اساسا خلبانی شغل پرتنش و پرفشار بوده و افرادی که نقص سلامتی دارند، ممکن است تحت آن شرایط دچار مشکلاتی شوند و امنیت پرواز را به خطر بیندازند. پیش از ثبت‌نام در این رشته از شما آزمایش‌های زیر به عمل می‌آیند:
- آزمایش خون و ادرار
- تست‌های شنوایی‌سنجی (آئودیومتری)
- نوار مغز و قلب
- عکس از قفسه سینه
- آزمایش HIV
- تست‌های بینایی‌سنجی
- تست ریه
- تست فشارخون
- تست‌های روان‌سنجی و رفتارسنجی
- معاینات و عکس‌برداری از ناحیه دندان و فک
- معاینات کلی بدن
همچنین حداقل قد برای ثبت‌نام در این دوره نیز ۱۶۵ سانتی‌متر است. با عبور موفق از این تست‌ها و شرایط تعیین شده، کارت AMC به متقاضی اعطا شده که با استفاده از آن می‌تواند نسبت به ثبت‌نام در دوره‌های خلبانی اقدام کند. پیش از شروع دوره‌ها نیز از داوطلبان، تست هوش گرفته می‌شود.
شرایط عمومی
باید در نظر داشته باشید که برای استخدام شدن به‌عنوان خلبان باید حداکثر ۲۶ سال داشته باشید؛ بنابراین حداکثر سن برای ورود به دانشکده پرواز شرکت‌های هواپیمایی کشور ۲۲ سال است. حداقل سن نیز ۱۸ سال تعیین شده است. متقاضی باید در یکی از رشته‌های ریاضی و فیزیک یا علوم‌تجربی تحصیل‌کرده و مسلط به زبان انگلیسی باشد.
تدین به یکی از ادیان رسمی کشور، نداشتن سوءپیشینه و اعتیاد و احراز صلاحیت اخلاقی از دیگر شرایط عمومی ثبت‌نام در دوره‌های خلبانی هستند.
دروس رشته خلبانی
مهم‌ترین نکته این است که تمامی دروسی که در دوره‌های خلبانی می‌گذرانید به زبان انگلیسی هستند؛ بنابراین لازم است که به این زبان مسلط باشید. از دروس مهم این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کامپیوتر و برنامه‌نویسی
- ارتعاشات عمومی
- استاتیک
- مبانی مهندسی برق
- اصول هوانوردی
- موتور‌های هواپیما
- سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی هواپیما
- ناوبری هوایی
- هواشناسی
- دینامیک عمومی
- ایمنی پرواز
- الکترونیک عمومی
- آئرودینامیک عمومی
- فیزیولوژی هوایی
- قوانین و مقررات هوانوردی
- پرواز تخصصی نظامی
- مکانیک پرواز کاربردی
- انتقال حرارت عمومی
گواهینامه‌های خلبانی مسافری
در حال حاضر، دوره‌های خلبانی مسافری توسط مؤسسات دانشگاهی هواپیمایی‌ها در ایران برگزار می‌شوند که در آن‌ها یکی از گواهینامه‌های زیر اعطا می‌شود. لازم به ذکر است که دریافت تمامی این گواهی‌نامه‌ها مستلزم تسلط به زبان انگلیسی است.
- گواهینامه PPL: PPL مخفف عبارت Private Pilot’s License و به معنی گواهی خلبانی هواپیما‌های شخصی است. متقاضی این مدرک علاوه بر گذراندن مباحث تئوری باید حداقل ۵۰ ساعت نیز آموزش عملی پرواز دیده باشد.
- گواهینامه CPL: CPL مخفف عبارت Commercial Pilot’s License و به معنی گواهی خلبانی هواپیما‌های تجاری است. خلبانی که این گواهینامه را دریافت می‌کند، می‌تواند هواپیما‌های باربری یا کارگو و مسافری را هدایت کند. طی‌کردن ۱۰۰ ساعت پرواز برای دریافت این مدرک ضروری است.
- گواهینامه IR: IR مخفف عبارت Instrument Rating و به معنی ارزیابی ابزارآلات پروازی است. این مدرک یک مدرک پیشرفته و تکمیلی تلقی شده و دارنده آن می‌تواند در طول شب نیز پرواز کند. برای دریافت این مدرک نیز باید حداقل ۵۰ ساعت پرواز داشته باشید.
مراحل و شرایط اختصاصی خلبان نظامی چیست؟
برخلاف دوره آموزشی خلبانی پروازهای مسافری و باری برای تبدیل‌شدن به یک خلبان نظامی باید دوره دانشگاهی آن را بگذرانید. دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری تنها دانشگاه ایران برای گذراندن و دریافت این مدرک است. با ورود به این دانشگاه یک دانشجوی نظامی تلفی شده و به‌عنوان افسر مهندس فارغ‌التحصیل می‌شوید.
ثبت‌نام و ورود به دوره آموزش خلبانی نظامی شامل مراحل زیر است:
- شرایط پزشکی که به‌مراتب سخت‌تر از شرایط پزشکی خلبانی مسافری و باری است. در این مرحله، سلامت جسمانی شما باید به تأیید ۹ پزشک برسد.
- تست ورزش. شامل ۸۰۰ متر دو در سه دقیقه و ۱۰ مرتبه بارفیکس. البته این مرحله مردودی ندارد.
- آزمون کتبی عقیدتی سیاسی
- حفاظت اطلاعات. شامل پاسخ‌گویی به تعداد زیادی سؤالات شخصی و خانوادگی
- اعلام رد یا قبولی داوطلب در این مرحله
- گذراندن تست‌های پزشکی بیشتر در ۱۶ مرحله در صورت قبولی
- گذراندن دوره دوماهه و پس از آن، دریافت سردوشی
- گذراندن دوره رزم مقدماتی به مدت ۱۲ هفته در مرکز آموزش نیروی زمینی ارتش
- استقرار در یکی از دانشکده‌های افسری و شروع دوره تحصیل
مراکز آموزش خلبانی و علوم هوانوردی ایران
همان‌طور که گفتیم تنها رشته خلبانی نظامی است که برای گذراندن آن می‌توانید وارد دانشگاه سراسری شهید ستاری شوید. البته این دانشگاه، خلبانی مسافری را نیز جزء گرایش‌های خود در اعطای مدرک پایان دوره‌اش، قرار داده است. بااین‌حال برای تبدیل‌شدن به یک خلبان مسافری یا باربری، مراکز متعددی وجود دارند که این دوره‌ها را برگزار می‌کنند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- مرکز آموزش خلبانی ایران: این مرکز در سال ۲۰۰۸ در فرودگاه قزوین تأسیس شده و انواع دوره‌های خلبانی شخصی، تجاری و غیره را برگزار می‌کند.
- مرکز آموزش خلبانی آرتاکیش: این مرکز نزدیک به ۲۰ سال پیش تأسیس شده و یکی از بزرگ‌ترین‌ها در خاورمیانه محسوب می‌شود.
- مرکز آموزش هوایی هما: هما یا ایران‌ایر، قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شرکت هواپیمایی ایران است که در خیابان بیمه پنجم جاده تهران – کرج، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزش خلبانی می‌کند. دوره آموزشی هما، اولین دوره مورد تأیید سازمان یاتا در ایران است.
- مرکز آموزش خلبانی و علوم هوانوردی معراج: این مرکز خصوصی در سال ۱۳۸۴ تأسیس شده و تقریبا در تمامی گرایش‌ها دوره برگزار می‌کند. این مرکز که زیر نظر هواپیمایی معراج کار می‌کند دوره‌های خود را در فرودگاه‌های قزوین و رشت و نیز یک مرکز تخصصی در شهرک اکباتان تهران برگزار می‌کند.
- مرکز آموزش خلبانی بوتیا ماهان: این مرکز زیر نظر هواپیمایی ماهان در کرمان فعالیت کرده و یکی از بهترین مراکز برای گذراندن دوره‌های تکمیلی و پیشرفته مانند IR است.
از دیگر مراکز مهم آموزش خلبانی می‌تواند به پارسیس، مرکز آموزش مجازی فنون هوایی، مرکز دانش‌پژوهان هوانوردی ۱۱۰ و سایت خلبان پارسی اشاره کرد.
جمع‌بندی
خلبان یا Pilot، وظیفه هدایت و کنترل وسیله نقلیه هوایی را بر عهده داشته و باید با بخش‌های دیگر پرواز، مانند برج مراقبت نیز ارتباط لحظه‌به‌لحظه و دقیقی داشته باشد.
برای اینکه بتوانید وارد رشته خلبانی شوید باید حداقل مدرک دیپلم خود را در یکی از رشته‌های ریاضی و فیزیک یا علوم‌تجربی کسب کرده و سپس وارد دانشگاه سراسری شهید ستاری یا مراکز آموزش خلبانی هواپیمایی‌ها شوید. دوره خلبانی نیز خود شامل سه مدرک PPL، CPL و IR می‌شود که به ترتیب دشوارتر و تخصصی‌تر خواهند شد.
در پایان و به‌صورت خلاصه باید اشاره کنیم که هر خلبانی باید حداقل شرایط و یکی از مدارک بالا را داشته باشد و سرویس بلیت سفر اسنپ از سرویس‌های ارائه بلیت است که کنترل هواپیما‌های آن را افراد آموزش‌دیده و مطلع از تمامی شرایط برعهده دارند؛ بنابراین، اگر در کنار رویای خلبانی تمایل داشتید تا با هواپیما سفر کنید، می‌توانید از این سرویس استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید