سه تخت گزین؛ سفری شگفت‌انگیز به عمق شعرهای فردوسی

فردوسی بزرگ در بخشی از اشعار شاهنامه از سه کوه به‌عنوان «سه تخت گزین» یاد می‌کند. ستخر گزین یا سه تخت گزین نام کوه‌هایی است که در غرب مرودشت استان فارس و در دشت منتهی به سد درودزن قرار دارند. هرآنچه لازم است درباره این جاذبه دیدنی معروف بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.

تاریخچه سه تخت گزین

در غرب شهر مرودشت استان فارس و در میان دشت منتهی به سد درودزن، سه کوه قرار دارد که به «سه تخت گزین» یا «ستخر گزین» معروف‌اند. در دوره هخامنشیان این سه کوه به «سه گنبدان» معروف بوده‌اند. فردوسی در شاهنامه این‌طور از این کوه‌ها یاد می‌کند: «کنام دلیران ایران زمین / گل است و گلاب و سه تخت گزین».

نکته جالب‌توجه درباره این کوه‌های معروف که جزو جاهای دیدنی شیراز به حساب می‌آید، نام‌گذاری منحصربه‌فرد آن‌هاست. نام کوه شرقی کوه شکسته یا قلعه شکسته، کوه میانی استخر و کوه غربی اشکنون (یا شهرک) است. این کوه‌ها با دیوارهایی بلند احاطه شده‌اند، به همین دلیل صعود به آن‌ها بسیار سخت است.

با مطالعه آثار تاریخی گوناگون به حکایت‌های خواندنی و جذابی درباره سه تخت گزین می‌رسیم. بخش کوتاهی از این حکایت‌های معروف را در این قسمت از مقاله می‌خوانیم. ابن‌بلخی نویسنده معروف درباره کوه استخر و دو کوه مجاورش این‌گونه می‌نویسد: «جمشید سه قلعه بساخت در میان شهر و آن را سه گنبدان نام نهاد. یکی قلعه استخر و دوم قلعه اشکنون و سوم قلعه شکسته. بر قلعه استخر خزانه داشتی و بر شکسته فراش‌خانه و اسباب آن و بر اشکنون زرادخانه.»

معرفی سه تخت گزین

۱. قلعه شکسته

قلعه شکسته شرقی‌ترین کوه از سه‌گنبدان معروف است که در دو فرسخی جاذبه تاریخی تخت جمشید قرار دارد. طبق روایات مختلف، در زمان حمله اعراب به ایران ابن‌ابیه در این قلعه تحصن کرده است. قلعه شکسته یکی از جاذبه‌های تاریخی معروف مرودشت نیز محسوب می‌شود. برای رفتن به این قلعه باید از پارکینگ روستای معصوم‌آباد عبور کنید. این روستای در فاصله ۷۵کیلومتری شیراز و ۱۲کیلومتری نقش رستم قرار دارد.

۲. قلعه استخر

گفتیم کوه میانی، استخر نامیده شده است که بین دو قلعه شکسته و اشکنون (شاداب) قرار دارد. علت نام‌گذاری کوه میانی به «استخر»، حوضچه‌ای بزرگ است که در بالای این کوه قرار دارد. آب این حوضچه از بارش‌های زمستانی و بهاری تأمین می‌شود. قلعه استخر نامدارترین قلعه در بین سه‌گنبدان است و ارتفاعش از سطح دشت حدود ۴۰۰ متر است. فردوسی بزرگ در جای دیگری از شاهنامه می‌گوید: «پناه دلیران ایران زمین / گل است و سپید و ستخر گزین». منظور فردوسی از «گل»، دژ معروفی در کهگیلویه، «سپید» دژی در استان گلستان و «ستخر گزین» دژ قلعه معروف استخر است.

بیشتر بخوانید: کامل‌ترین راهنمای سفر به شیراز

نکته جالب‌توجه درباره قلعه استخر این است که این قلعه از تخت جمشید به‌خوبی نمایان است. بر اساس اطلاعات کسب‌شده از گروه‌های کوهنوردی، از جاده اصلی تا پای قلعه استخر با خودرو حدود ۲ ساعت فاصله است. در روایات مختلف از قلعه استخر با نام‌هایی نظیر قلعه استخریار، میان‌قلعه، قلعه ماران، کوه دژ استخر و خاله سرو یاد می‌شود. حوضچه قلعه عمقی ۹متری دارد و با مصالحی مانند سنگ‌لاشه و ساروج ساخته شده است. نکته جالب‌توجه درباره این حوضچه یا استخر، سالم‌ماندن آن در طول تمام فراز و نشیب‌های تاریخی است. بر روی سطح قله اثر ماندگار و ارزشمند دیگری هم قرار دارد: درخت سرو تنومند و کهن‌سالی که از دور هم به‌زیبایی خودنمایی می‌کند. طبق برخی روایان قدمت این درخت سرو به ۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد.

دژ استخر یکی از دژهای تاریخی معروفی است که شمال غرب جلگه مرودشت قرار گرفته است. برای رفتن به دژ استخر باید حتما راهنمایی کاربلد همراهتان باشد و استقامت بدنی متناسبی برای بیش از دو ساعت پیاده‌روی داشته باشید.

۳. قلعه اشکنون یا شهرک

کوه تخت سوم که در غرب شهرستان مرودشت قرار دارد، شهرک نام دارد. ارتفاع این کوه از سطح دریا ۲۲۳۸ متر است. بافت اطراف کوه از جنوب غربی تپه‌ای و از شمال شرقی کوهستانی است. نزدیک‌ترین شهر به قلعه اشکنون رامجرد است که در فاصله ۱۲٫۶ کیلومتری جنوب شرقی قلعه قرار دارد. جالب است بدانید که چند سال پیش در دیواره این کوه، غاری بسیار زیبا به نام ابرج کشف شده است. گرچه رسیدن به ورودی غار ابرج دشوار و نیازمند کمی کوه‌پیمایی است، بازدید از این غار زیبا ارزش تحمل کمی سختی را دارد!

پوشش گیاهی کوه‌های معروف شاهنامه

گفتیم که سه‌گنبدان در ارتفاعات کوهستانی و دشت‌های کم‌ارتفاع مرودشت قرار دارند. با توجه به شرایط اقلیمی، پوشش‌های گیاهی متنوعی در این منطقه وجود دارند. در ارتفاعات بیشتر درختان بلوط، زالزالک، انجیر کوهی و بنه را می‌بینیم و در دشت‌ها شاهد رویش گیاهان مرتعی نظیر کنگر و خارشتر هستیم.

در این منطقه گیاهان خودروی زیادی از جمله آویشن، بابونه، پر سیاوش، رازیانه، خاکشیر، شیرین‌بیان و گون رشد می‌کنند. اگر اهل استفاده از گیاهان دارویی هستید، در بازدید از سه تخت گزین از این گیاهان مفید غافل نشوید.

‌ نحوه دسترسی به سه تخت گزین

برای رسیدن به دشتی که سه تخت گزین در آن قرار دارند، باید از کمربندی مرودشت به اصفهان حرکت کنید تا به منطقه باستانی «نقش رستم» برسید. پس از رسیدن به نقش رستم باید از جاده‌ فرعی مرودشت ـ سارویی به‌سمت غرب حرکت کنید تا به روستای میان قلعه برسید و از آنجا به سه تخت گزین بروید.

مشاهده موقعیت سه تخت گزین روی نقشه

کلام پایانی

سه تخت گزین یا سه‌گنبدان جاذبه تاریخی معروفی است که از هر کجای جلگه مرودشت استان فارس به‌زیبایی هرچه‌تمام خودنمایی می‌کند. اگر از دیدن جاذبه‌های تاریخی و کسب اطلاعات درباره آنها لذت می‌برید، جاذبه معروف سه تخت گزین را هم در لیست جاذبه‌هایی بگنجانید که قرار است در سفر به شیراز بازدید کنید.

تابه‌حال چیزی درباره سه‌گنبدان شنیده بودید؟ تجربه بازدید از این جاذبه را دارید؟ نظرات و تجربیات ارزشمندتان درباره این آثار تاریخی ارزشمند را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.