حتما تابه‌حال شنیده‌اید که بسیاری از پروازها به دلیل شرایط جوی نامساعد، لغو شده یا با تأخیر مواجه می‌شوند. همچنین، متأسفانه، سوانح هوایی که منجر به خسارات جانی شده و منشأ جوی داشته‌اند نیز هرازچندی رخ می‌دهند. بااین‌حال، خوشبختانه در سال‌های اخیر با هرچه پیشرفته‌تر شدن سیستم‌های کنترل هواپیما و پیش‌بینی وضعیت جو، این سوانح و اتفاقات به حداقل خود رسیده‌اند.
اما چه شرایطی واقعا برای پرواز خطرناک است؟ چه کسی مسئول پیش‌بینی و امنیت پرواز از این نظر است؟ خلبان‌ها چطور در شرایط پیش‌بینی‌نشده، هواپیما را هدایت می‌کنند؟ این‌ها سؤالاتی هستند که در این مقاله به آن‌ها پاسخ خواهیم داد. اگر شما نیز نگران تأثیر وضعیت جوی بر ایمنی پرواز خود هستید، مطالعه این مقاله می‌تواند دید روشنی به شما بدهد.
شرایط آب‌وهوا قبل از پرواز
قبل از پرواز، شرایط آب‌وهوایی از جهات مختلف بررسی شده؛ این شرایط، تمامی پدیده‌های جوی را شامل می‌شود. اولین پدیده باد (و نه طوفان) است. مسلما در ارتفاعات بالا و در محیط فرودگاه، همواره باد وجود دارد. اما این پدیده زمانی می‌تواند مشکل‌ساز شود که با دیگر پدیده‌ها یعنی باران و برف همراه شود. در این مواقع معمولا باد‌ها شدیدتر شده و کنترل هواپیما را برای خلبان دشوارتر کرده و روی عملکرد ترمز‌ها و چرخ‌ها اثرگذار هستند. سازمان جهانی آیوسا، حداکثر شدت باد ایمن برای برخاستن هواپیما را تعیین کرده است.
بارش‌ها
برعکس انتظار در میان بارش‌ها کم‌خطرترین‌ها برای پرواز برف است. البته درصورتی‌که برف سنگین باشد و روی باند فرودگاه، تشکیل یخ بدهد، احتمال کنسل شدن پرواز زیاد خواهد بود. بااین‌حال، خطرناک‌ترین نوع بارش که با درصد بیشتری پروازها را کنسل می‌کند، باران است. دلیل اصلی این موضوع نیز لغزنده شدن زمین باند فرودگاه است. در صورت بارش تگرگ نیز معمولا پروازها کنسل شده یا با تأخیر مواجه می‌شوند.
لازم به ذکر است که وخامت شرایط آب‌وهوایی در هریک از فرودگاه‌های مبدا و مقصد می‌تواند با لغو پرواز یا تأخیر در آن همراه شود.
آیا طوفان پرواز را کنسل می‌کند؟
برخلاف تصور رایج، طوفان‌های معمولی و حتی نسبتا شدید، نمی‌توانند تأثیری بر وضعیت کنترل هواپیما داشته باشند. درصد اندکی از کنسلی‌ها به دلیل شرایط جوی مربوط به طوفان هستند. البته در این مورد نیز مانند بارش باران و برف درصورتی‌که طوفان بسیار شدید باشد؛ به‌گونه‌ای که موجب آسیب‌دیدن ساختمان‌ها و درختان شود؛ پروازها نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
البته باید توجه باشید که وضعیتی که گردباد‌ها ایجاد می‌کنند، متفاوت از طوفان‌هاست. تأثیرات جوی گردباد‌های سهمگین و خساراتی که از خود به‌جای می‌گذارند، چنان که ممکن است باعث بسته‌شدن فرودگاه تا چند روز نیز بشود. آمریکا، یکی کشور‌هایی است که فرودگاه‌هایش بیشترین میزان کنسلی پرواز و تعطیلی را بر اثر گردباد تجربه کرده‌اند.
آنچه تعیین‌کننده تأثیرگذاری طوفان و گردباد بر پرواز است؛ در درجه اول سرعت آن‌ها و در درجه بعدی ارتفاع آن‌هاست. لازم به ذکر است که در طول پرواز، ممکن بوده طوفان‌هایی در ارتفاع پرواز اتفاق بیفتند که از قبل پیش‌بینی نشده‌اند. در این شرایط، خلبان با تماس با مراکز کنترل وضعیت هوا در فرودگاه‌ها یا با استفاده از سیستم‌های راداری خود هواپیما، اقدام به یافتن مسیر‌های جایگزین برای عدم مواجهه با طوفان می‌کند.
درصورتی‌که ارتفاع پرواز هواپیما از ارتفاع طوفان بیشتر شود، پرواز به‌راحتی انجام خواهد شد. درواقع، بسیاری از خلبانان از قله گردباد که به آن چشم گردباد نیز گفته می‌شود، برای فرار از آن استفاده می‌کنند. همچنین خلبان‌ها می‌دانند که چطور به‌صورت ایمن از کنار بیشتر طوفان‌ها یا گردباد‌ها عبور کنند.
خطرناک‌ترین پدیده برای پرواز
با وجود همه شرایط جوی بررسی‌شده در ابتدای مقاله باید بگوییم که خطرناک‌ترین پدیده‌ای که می‌تواند برای یک پرواز وجود داشته باشد، رعدوبرق است. دلیل اصلی این موضوع این است که ارتفاع رعدوبرق می‌تواند تا ۱۰۶۷۰ متری سطح زمین نیز برسد که درواقع، ارتفاع معمول پرواز هواپیماهاست. شرکت‌های هواپیمایی و خلبانان در این شرایط، کمترین ریسک را پذیرفته و معمولا پروازها لغو کرده یا منتظر پایان رعدوبرق‌ها می‌مانند.
مسئول کنترل آب‌وهوا قبل از پرواز
افراد مختلفی وضعیت آب‌وهوا را قبل از پرواز کنترل می‌کنند. ایستگاه خدمات پرواز، کنترلر‌های ترافیک هوایی و سرویس‌های ملی هواشناسی مستقر در فرودگاه، مسئول این امر هستند. کاپیتان و دیگر خلبانان، گزارش‌های رسیده را بررسی می‌کنند و تصمیم می‌گیرند که پرواز کنند یا خیر. درواقع آن‌ها هیچ‌گاه بدون بررسی شرایط جوی پرواز نمی‌کنند. بررسی شرایط آب‌وهوایی حتی شامل میزان شبنم‌های تشکیل‌شده روی سطح باند نیز می‌شود.
جالب است بدانید که خلبان‌ها خود دانش هواشناسی بالایی دارند و درواقع، این رشته جزء دروس اجباری آن‌ها در دانشگاه محسوب می‌شود. بسیاری از هواپیما‌ها مجهز به سیستم‌های هواسنجی و وضعیت باد‌ها هستند که با استفاده از اطلاعاتی که از طریق رادار‌ها به آن‌ها منتقل می‌شود، شدت و جهت وزش باد‌ها یا دیگر عوامل جوی را به خلبان گزارش می‌کنند.
آمادگی خطوط هوایی و خلبانان در شرایط جوی
بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی، مستقل از فرودگاه، خود دارای بخش‌هایی تخصصی برای پیش‌بینی وضعیت هوا و تهیه گزارش و آمار هستند تا بتوانند آمادگی خود را به‌خوبی در شرایط سخت نشان دهند. جالب است بدانید که معمولا در کابین هواپیما به‌ویژه در سفر‌هایی که احتمال اختلالات جوی زیاد است، فردی با عنوان ناوبر هوایی مسئولیت تهیه نقشه مسیر پرواز، وضعیت حرکت ابر‌ها، وضعیت جوی، شدت وزش باد و جهات آن‌ها را بر عهده داشته و درنهایت، گزارش خود را به کاپیتان می‌دهد.
تمامی خلبان‌ها برای آمادگی پرواز در شرایط جوی نامساعد تا هزاران ساعت آموزش‌دیده‌اند. آن‌ها حتی می‌دانند که در شرایط بدون دید نیز چگونه فرود بیایند یا از باند فرودگاه بلند شوند. همچنین در شرایط بارش شدید، تیم‌هایی از فرودگاه به جمع‌آوری برف از روی باند فرودگاه مشغول خواهند شد.
نظارت بر وضعیت جوی در طول پرواز
واحد‌های کنترلر ترافیک هوایی، علاوه بر وظیفه کنترل ترافیک هوایی که سبب جلوگیری از برخورد هواپیما‌ها به یکدیگر می‌شود، وظیفه دارند، شرایط جوی را به‌صورت دقیق و با استفاده از رادار‌های خود کنترل کرده و گزارش آن را به‌صورت مرتب برای خلبان‌های در حال پرواز ارسال کنند.
باور‌های نادرست درباره شرایط جوی پرواز
باور‌های نادرست را البته تنها مسافران باور دارند و کارمندان بخش‌های ایمنی پرواز و خلبانان به‌خوبی از آن‌ها آگاه بوده و در معادلات خود وارد نمی‌کنند. بسیاری از این باور‌ها از ترس‌ها یا خوش‌بینی‌های بی‌دلیل نشئت می‌گیرند. در ادامه، پنج باور شایع و غلط را مرور می‌کنیم.
تابستان بی‌خطر است
درست است که زمستان به دلیل بارش‌های معمولی که در بسیاری از نقاط دنیا اتفاق می‌افتد، شرایط سخت‌تری را برای پرواز ایجاد می‌کند؛ اما این امر به معنی بی‌خطر بودن شرایط جوی تابستان نیست. در فصل تابستان و بهار، شاهد افزایش طوفان‌ها و بارش‌های پراکنده و ناگهانی هستیم که اغلب با رعدوبرق نیز همراه هستند. بااین‌حال، می‌توان گفت که صبح‌های تابستانی ازنظر شرایط جوی و شدت وزش باد‌ها، آرام‌ترین اوقات برای پرواز هستند؛ مگر اینکه جریان‌های همرفتی در هوا وجود داشته باشد.
باران مشکلی ایجاد نمی‌کند
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، باران در شرایطی می‌تواند از برف هم خطرناک‌تر باشد. البته باران‌های کوتاه عمدتا چنین نیستند و مشکلی برای پرواز ایجاد نمی‌کنند. اما معمولا زمان بارندگی باران از زمان بارش برف، طولانی‌تر است که باعث بروز مشکلاتی در سطح فرودگاه می‌شود. همچنین در شرایط بارانی، احتمال اینکه خود شما نیز دیر به فرودگاه برسید زیاد است. ابر‌های باران‌زا معمولا رعدوبرق بیشتری نیز تولید می‌کنند که همان‌طور که گفتیم، خطرناک‌ترین پدیده جوی برای پرواز است.
خلبان همیشه همه چیز را می‌داند
برخی از پدیده‌های جوی اساسا قابل پیش‌بینی و حتی قابل‌اندازه‌گیری با ابزار‌های غیردقیق نیستند. یکی از آن‌ها ستون هوای گرم است که باعث می‌شود، پرندگان و حتی پاراگلایدر‌ها در یک ارتفاع مشخص پرواز کنند. درصورتی‌که یک هواپیما به یکی از این ستون‌ها برخورد کرده یا روی آن پرواز کند، احتمال تکان خوردن آن فراوان است. این ستون‌ها، گاهی قابل‌مشاهده نیستند.
تغییرات سریع در فشار جو و جریان‌های جت نیز از دیگر دلایل تکان‌های شدید هواپیما هستند. گفته می‌شود که سالانه، بیش از بیست مسافر در آمریکا بر اثر این تلاطم‌ها، جراحاتی سطحی تا شدید می‌بینند. بااین‌حال، این پدیده از سوی خلبان به‌عنوان یک امر معمول و غیرجدی در نظر گرفته می‌شود. البته، تلاش آن‌ها همواره بر این است که در ارتفاعی پرواز کنند که با این عوامل، برخوردی نداشته باشند. یکی از دلایل الزام بستن کمربند ایمنی نیز همین موضوع است.
آسان‌ترین گزینه، پرواز روی طوفان است
درواقع، این راهکار، ایده‌آل است؛ اما آسان‌ترین نیست. واقعیت این است که بیشتر طوفان‌های شدید تا بیش از ۱۸۳۰۰ متر نیز ارتفاع دارند که بسیار بیشتر از ارتفاع معمول پرواز، یعنی حدود ۱۱ هزار متر است. حتی اگر خلبان بتواند بر فراز چنین طوفان‌هایی پرواز کند، باز هم تلاطم‌های ناشی از طوفان، گریزناپذیر هستند. بیشتر خلبان‌ها از مواقعی که شدت طوفان‌ها کاهش می‌یابند استفاده کرده و از کنار آن‌ها عبور می‌کنند.
باز کردن درب خروج اضطراری در ارتفاع کروز
این امر، غیرممکن است. فشار هوای بیرون هواپیما در این ارتفاع تقریبا ۲۰۰ و فشار هوای داخل نیز بین ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلی بار است. فائق آمدن بر این فشار برای هیچ انسانی ممکن نیست. درب خروج اضطراری تا زمانی که هواپیما فرود نیاید، قابل باز شدن نیست.
سخن آخر
همان‌طور که در این مقاله گفتیم، امنیت پرواز ازنظر شرایط جوی، امری پیچیده است که در بسیاری از مواقع با باور‌ها و حتی منطق ما سازگار نیست. درواقع، تعیین درجه امنیت پرواز از این نظر، یک کار بسیار تخصصی و حساس است که تنها از عهده افراد تحصیل‌کرده در رشته‌های مربوطه که در بخش‌های مراقبتی و کنترلر‌های ترافیک هوایی کار می‌کنند یا اساسا خودشان خلبان یا راهبر پرواز هستند، ساخته است.
ازنظر شدت خطرات، دو پدیده رعدوبرق و طوفان‌ها و گردباد‌های شدید، خطرناک‌ترین پدیده‌های جوی برای پرواز هستند. بااین‌حال، بیشتر طوفان‌ها بی‌خطر بوده و خلبان‌ها به‌خوبی می‌دانند که چطور از آن‌ها عبور کنند. اما رعدوبرق، پدیده‌ای با ریسک بسیار بالا به شمار می‌رود. باران و برف نیز تنها درصورتی‌که شدید باشند، می‌توانند سبب لغو یا تأخیر در پرواز شوند.
در این راستا شرکت‌های هواپیمایی معتبر که از هواپیماهای مجهز به دستگاه‌های سنجش شرایط جوی استفاده می‌کنند و نیز خلبان‌های خبره‌تری را در تیم خود دارند، پرواز‌های امن‌تری را رقم می‌زنند. ارزان‌ترین و سریع‌ترین روش تهیه بلیت سفر هوایی از این شرکت‌های ایرانی یا بین‌المللی، استفاده از سرویس بلیت سفر اسنپ است.
دیدگاهتان را بنویسید