رد سفیدرنگ هواپیما در آسمان، کیلومتر‌ها از زمین فاصله دارد. عواملی مانند وزن هواپیما، وضعیت آب‌و‌هوا، درخواست خلبان، جهت‌گیری هواپیما و توصیه مرکز کنترل ترافیک هوایی، اوج ارتفاع مجاز هواپیما را مشخص می‌کنند. این عدد لزوما همیشه ثابت نیست چراکه هر هواپیما برای مشخصات پروازی و هدف مشخصی طراحی شده و قابلیت‌های متفاوتی دارد. اگر دوست دارید بدانید در هر پرواز و با هر هواپیما چقدر از زمین فاصله می‌گیرید، تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
سقف پرواز هواپیما چقدر است؟
در شرایط ثابت و مشخص، هر هواپیما سقف پرواز یا بیشینه ارتفاع مشخصی دارد که نباید بالاتر از آن پرواز کند.
اکثر هواپیماهای مسافربری مجازند تا ارتفاع ۱۰ الی ۱۲هزارمتری اوج بگیرند که معادل ۴۱ هزار فوت است. البته این ارتفاع به قدرت موتور، جثه هواپیما و عوامل دیگری بستگی دارد که درباره آنها صحبت می‌کنیم. مثلا بوئینگ ۷۵۷ می‌تواند تا ارتفاع ۱۳هزارمتری پرواز کند یا هواپیماهای جنگنده و نظامی مجازند ۱۸ الی ۲۵ هزار متر از سطح زمین فاصله بگیرند.
اگر ۱۲ هزار متر را عدد بزرگی نمی‌بینید، ارتفاع ۸۸۴۸ متری قله اورست را به خاطر بیاورید!
عوامل مؤثر بر ارتفاع هواپیما
به دلایل مختلف، همه هواپیماها تا سقف ۱۲ هزار متر ارتفاع نمی‌گیرند. مثلا هواپیمای پهن‌پیکری مثل ایرباس ۳۸۰ می‌تواند تا ارتفاع ۱۳هزارمتری اوج بگیرد اما بوئینگ ۷۳۷ نهایتا در ارتفاع ۱۱هزارو۲۸۵متری زمین مجاز به پرواز است.
مسئله مهم بعدی درجه ایمنی هواپیماست که با توجه به شاخص‌های مختلف، ازجمله قدرت موتور، تعیین می‌شود. برای آنکه جان مسافران به خطر نیفتد، هواپیماهای مسافربری نمی‌توانند بالاتر از این ارتفاع مشخص پرواز کنند.
پرواز در ارتفاع بالا خوب است یا بد؟
زمانی که خلبان روی صندلی خود می‌نشیند، اطلاعات ارتفاع بهینه و سقف پرواز به‌وسیله کامپیوتر مدیریت پرواز در اختیار او می‌گیرد. خلبان با سنجیدن شرایط آب‌و‌هوایی و مصرف مقداری سوخت اولیه، معمولا هواپیما را به این ارتفاع می‌رساند تا بعد از آن سوخت کمتری مصرف کند، سریع‌تر به مقصد برسد، تلاطم و چاله‌های هوایی را پشت‌سر بگذارد و بر فراز آب‌و‌هوای نامساعد، سفر را به مقصد برساند. علاوه‌بر اینها، مسافران می‌توانند از پنجره هواپیما مناظری را ببینند که نظیرش را هیچ‌کجا ندیده‌اند.
علت تعیین سقف پرواز چیست؟
برای هر هواپیمای مسافربری، به دلایلی، سقف پرواز بهینه و ایمن از قبل تعیین شده تا براساس آن اوج بگیرد و تجربه لذت‌بخشی از سفر را برای مسافران خود رقم بزند.
۱. مصرف سوخت بهینه
ارتفاعی که خلبان برای پرواز هواپیما انتخاب می‌کند، مستقیما بر مصرف سوخت تأثیر می‌گذارد. ازآنجاکه غلظت اکسیژن در ارتفاعات کم است، هوای رقیق فشار و مقاومت کمتری روی بدنه هواپیما ایجاد می‌کند. ازطرفی، کاهش نیروی گرانش، وزن هواپیما را در ارتفاعات پایین می‌آورد و انگار هواپیما سبک‌تر حرکت می‌کند. این دو عامل دست‌به‌دست هم مصرف سوخت هواپیما را به حداقل می‌رسانند.
البته فراموش نکنید که موتور هواپیما برای کارکردن به اکسیژن نیاز دارد؛ بنابراین اوج‌گرفتن تا ارتفاع بالاتر، می‌تواند بر عملکرد موتور تأثیر منفی هم بگذارد. ازطرفی برای همان اوج‌گرفتن اولیه، سوخت زیادی مصرف می‌شود که نباید نادیده گرفت.
۲. جلوگیری از ترافیک هوایی
یکی از دلایل تعیین سقف پرواز، اجتناب از ترافیک هوایی است. برای جلوگیری از حوادث ناگوار، معمولا هواپیماهای مسافربری در ارتفاع متفاوتی نسبت به پرندگان زنده، هواپیماهای بدون سرنشین، هواپیماهای سبک و هلیکوپترها حرکت می‌کنند. برای آنکه این کنترل دقیق‌تر باشد، حتی جهت حرکت (غرب به شرق، شرق به غرب، شمال به جنوب یا جنوب به شمال) برای انتخاب سقف پرواز در نظر گرفته می‌شود تا احتمال سوانح هوایی به حداقل برسد. حتی پروازهای هم‌جهت با ارتفاع متفاوت برنامه‌ریزی می‌شوند تا برخورد اتفاق نیفتد.
۳. مقابله با شرایط بد آب‌و‌هوایی
تابه‌حال برایتان پیش آمده که زیر باران وارد فرودگاه شوید، خود را به هواپیما برسانید و بعد از تیک‌آف، فقط چند لحظه بعد، از پشت پنجره به آسمان آفتابی و پرنور نگاه کنید؟ فکر می‌کنید علت چیست؟
یکی از مهم‌ترین دلایل تعیین سقف پرواز، عبور از لایه تروپوسفر است که بیشتر رویدادهای آب‌و‌هوایی در آن رخ می‌دهد. با عبور هواپیما از این لایه و پرواز در ارتفاع بالاتر، احتمال اختلال در پرواز به‌خاطر شرایط جوی به حداقل می‌رسد.
۴. جلوگیری از تلاطم و چاله‌های هوایی
یکی از روش‌های دورزدن تربولانس و چاله‌های هوایی، بالابردن ارتفاع پروازهای تجاری است. مرکز کنترل ترافیک هوایی، به‌محض ورود هواپیما به جبهه‌های هوا و بادهای شدید، ارتفاع پرواز را تغییر می‌دهد تا هواپیما و مسافران آن در معرض خطر قرار نگیرند. با پرواز در ارتفاع بالاتر می‌توان احتمال تلاطم را تا حد زیادی کم کرد.
۵. مدیریت بهتر شرایط بحرانی
پرواز در ارتفاع بالا فرصت بیشتری به خلبان می‌دهد تا درصورت بروز مشکلات ریزودرشت، وضعیت هواپیما را مدیریت کند. برای مثال، وقتی خلبان هواپیمای مسافربری در ارتفاع ۱۰هزارمتری متوجه نقص عملکرد یکی از موتورها می‌شود، نسبت به زمانی که در ارتفاع ۳هزارمتری پرواز می‌کند، زمان بیشتری برای مدیریت بحران و فرود ایمن خواهد داشت!
سقف پرواز برای هواپیماهای مختلف
همه هواپیماهای دنیا ساخته نشده‌اند تا در یک ارتفاع ثابت پرواز کنند. بعضی از آنها براساس وزن و نوع موتور، مصرف سوخت بیشتری دارند. مثلا هواپیماهای پیستونی فقط می‌توانند در حداقل ارتفاع مجاز پرواز کنند، در‌حالی‌که موتورهای توربینی و توربوپراب امکان پرواز تا سقف بالاتر را فراهم می‌کنند.
- هواپیمای مسافربری ایرباس A۳۸۰: ایرباس A۳۸۰ یک هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر فرانسوی است که برای رقابت با بوئینگ ۷۴۷ طراحی شد و در شرایط جوی مناسب، تا ارتفاع ۱۳ هزار و ۱۱۰ متر اجازه پرواز دارد.
- هواپیمای مسافربری ایرباس A۳۴۰: این هواپیمای مسافربری پراستفاده در ایران، با چهار موتور قدرتمند، دارای برد پروازی ۱۴ هزار و ۶۰۰ متری است.
- هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۷۷: این هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر و دوربرد، بزرگ‌ترین موتور جت دوقلوی جهان را دارد و می‌تواند تا ارتفاع ۱۳ هزار و ۱۴۵ متر اوج بگیرد اما معمولا بین ارتفاع ۱۰ تا ۱۱ هزار و ۹۰۰ متری سطح زمین حرکت می‌کند.
- جت نظامی F-۱۵ Eagle: این یک جنگنده دوموتوره آمریکایی به‌لطف موتورهای قدرتمند پرت‌اندویتنی، تا ارتفاع ۱۹ هزار و ۸۰۰ متر اجازه پرواز دارد.
- هواپیمای شناسایی نظامی Lockheed U-۲: این هواپیمای دوربرد و بلندپرواز در دهه ۱۹۵۰ طراحی شد تا در همه شرایط آب‌و‌هوایی و در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز بتواند تا ارتفاع ۲۱هزارمتری سطح زمین اوج بگیرد.
- جت خصوصی Gulfstream G۵۵۰: جت تجاری گلف‌استریم جی ۵۵۰ ازجمله سریع‌ترین و قابل‌اطمینان‌ترین جت‌های خصوصی است که برای پرواز تا حداکثر ارتفاع ۱۵ هزار متر طراحی شده است.
- هواپیمای چهارنفره Cessna ۱۷۲: سقف مجاز پرواز برای این هواپیمای تک‌موتوره و پیستونی نهایتا ۴ هزار و ۱۰۰ متر است.
- هواپیمای تک‌سرنشین Piper Cub: این هواپیمای شخصی، آموزشی و تفریحی سبک‌وزن، می‌تواند تا سقف ۳ هزار و ۵۰۰ متر از زمین بلند شود.
- هواپیمای فوق سبک Thunder Gull ۲۰۰۰: این هواپیمای کنسولی و فوق سبک، به‌پشتوانه یک موتور تک‌سیلندر دوزمانه، تا ۴ هزار و ۲۰۰ متر از سطح زمین ارتفاع می‌گیرد.
هلیکوپترها تا چه ارتفاعی پرواز می‌کنند؟
هلی‌کوپترهای توربینی مجازند حداکثر تا ارتفاع ۷۵۰۰ متری زمین اوج بگیرند و به‌راحتی پرواز کنند اما معمولا تا ارتفاع ۳هزارمتری از زمین بلند می‌شوند، چراکه تراکم بیشتر هوا در این ارتفاع، کنترل هلی‌کوپتر را برای خلبان راحت‌تر می‌کند. با توجه به چگالی کمتر اکسیژن در ارتفاع بالاتر، این احتمال وجود دارد که کنترل هلی‌کوپتر به دلایل مختلف از دست خلبان خارج شود!
شما بگویید!
در این مقاله درباره ارتفاع پرواز هواپیماها و دلایل آن با شما صحبت کردیم. حالا نوبت شماست! اگر شما اطلاعات یا تجربیاتی دراین‌باره دارید، دانسته‌های ارزشمندتان را با ما و همراهان‌مان در میان بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید