نوروز یکی از اعیاد مهم برای ایرانیان در سرتاسر دنیاست. این عید را می‌توانیم یکی از قدیمی‌ترین جشن‌ها بدانیم که دارای مراسم و آداب و رسوم مخصوص به خود است. ریشه این کلمه از زبان اوستایی گرفته شده است. در دوران هخامنشیان به آن نوسارد یا نوسارجی، در زبان لاتین Nowrouz و در هند نیز آن را Nauroz می‌نامند. در هر صورت این ایام هر طور که تلفظ یا نوشته شود، ما را وارد فصل، ماه و سالی جدید میکند. در این مطلب می‌خواهیم به تاریخچه نوروز بپردازیم و با آداب و رسوم و نمادهایش آشنا شویم.
پیدایش نوروز با جمشید
با جستجو در میان تاریخ گذشتگان هنوز هم نمی‌توان منشا مشخصی را برای پیدایش نوروز پیدا کرد. برخی بر این باورند که نزدیک به سه هزار سال پیش و زمانی که جمشید در این روز از کاخ بیرون آمد و در کنار دریاچه ارومیه آفتاب را دید، نوروز نیز شکل گرفت و باعث شد تا هر سال آن را جشن بگیرند.
عده‌ای نیز بر این باورند که منشا آن از زمانی شکل گرفته که جمشید از آذربایجان عبور کرده و به دستورش تختی برایش آماده کردند. با تابیدهشدن نور خورشید و نورانی شدن تخت، مردم شادی زیادی را تجربه کردند و هر سال به پاس بزرگداشت آن، جشنی را به نام نوروز برگزار کردند.
نوروز قبل از اسلام و با اولین پادشاهی
با وجود تمام داستان‌های راست و دروغی که در مورد تاریخچه نوروز گفته شده، اولین پادشاهی که آن را به رسمیت شناخته کوروش کبیر است. در سال ۵۳۸ بود که او دستور داد تا در این روزهای سال، محیط زیست توسط نظامیان و مجرمان پاکسازی شود و در قبال آن ارتقاء به سربازان داده و عفو به مجرمان را در نظر گرفت.
بر اساس اطلاعاتی که از گذشته به جا مانده جشن نوروز و پایکوبی در آن زمان در تخت جمشید برگزار و از روز ۲۱ اسفند تا ۱۹ فروردین ادامه داشته است. البته عده‌ای می‌گویند که حتی قبل از فتح بابل توسط کوروش نیز در آنجا مراسم نوروز برگزار می‌شد و ساسانیان به مدت شش روز نوروز کوچک و بزرگ را جشن می‌گرفتند و اشکانیان نیز برای آن ارزش زیادی قائل بودند و مراسم خاصی را در آن دوران برگزار می‌کردند.
نوروز متفاوت ساسانیان
بر اسسا تاریخچه نوروز، ساسانیان به گونه‌ای متفاوت نوروز را جشن می‌گرفتند. آنها نزدیک به یک ماه فروردین و قبل از شروع بهار اقدام به برپایی ۱۲ ستون خشتی می‌کردند و کاشت غلات یا حبوبات را هم در میان فعالیت‌های خود قرار می‌دادند. در نهایت در روز ۱۶ فروردین تمام کاشت‌ها بار می‌داد. باور آنها این بود که بار بیشتر دانه‌ها، نمادی از داشتن محصولات بهتر در آن سال است.
رسم دیگری که ساسانیان در ایام نوروز داشتند، پاشیدن آب به سمت هم، روشنکردن آتش، دادن سکه به عنوان هدیه و عیدی در ایام نوروز بود.
نوروز سلجوقیان پس از اسلام
تاریخچه نوروز بعد از اسلام از دوران سلجوقیان شکل گرفت. در این زمان ستاره‌شناسان ایرانی نوروز را با شروع بهار و ورود آفتاب به برج حمل، ثبت کردند. در نهایت نیز تقویم جلالی ایجاد و تعداد روزهای سال را هر چهار سال یکبار ۳۶۶ روز اعلام کردند.
اسلام تاکید زیادی را بر عید نوروز دارد و اغلب افراد نیز آن را جشن می‌گرفتند. حتی بسیاری از امامان از عید نوروز به عنوان یکی از مهمترین اعیاد ایرانیان یاد کرده‌اند. امام صادق در حدیثی معروف می‌فرماید:
“روز نوروز روزی است که پروردگاه از بندگانش می خواهد که تنها او را بپرستند و به پیامبر و اولیای ایشان ایمان بیاورند. مطابق با تاریخچه نوروز، همان روزی است که جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل شده و ابراهیم (ع) بتهای قوم خود را می شکند. روزی که حضرت محمد، علی (ع) را بر دوش خود گرفته تا بتهای قریش را در خانه خدا به زمین انداخته و آن ها را خرد کرد…”
نوروز کوچک و بزرگ!!!
با نگاهی به تقویم ایران شاهد دو نوروز کوچک و بزرگ در برخی از قومیت‌ها خواهید بود. نوروز کوچک به روزهای اول گفته می‌شد، یعنی از روز یکم فروردین تا پنجم آن و از روز شش فروردین نیز نوروز بزرگ نامیده می‌شد.
مطابق با تاریخچه نوروز، در گذشته افراد مختلف یک منطقه در روزهای مختلف نوروز کوچک پیش شاه می‌رفتند و مشکلات خود را برای حل کردن با او در میان می‌گذاشتند و شاه موظف بود تا به آنها گوش دهد. در اولین روز نوروز بزرگ شاه حقوق خود را به مردمش ادا می‌کرد و البته تنها افراد نزدیک را در این روز به دیدن خود راه می‌داد.
الهه آب و رسم عجیب گذشتگان
الهه آب یکی از رسوم دیرینه ایرانیان است که شاید کمتر در مورد آن شنیده باشید. مردم از همان دوران بر این باور بودند که نوروز سراسر رحمت است و باید ایام عید را به فال نیک گرفت تا آن سال برایشان سراسر خوبی و برکت شود و بدی‌ها به سراغشان نیاید.
آنها بارش باران در این ایام را بیدارشدن زمین تشنه می‌دانستند و معتقد بودند که با این نم نم باران ردپای اردیسور اناهید یا الهه آب پیدا می‌شود و دستور می‌دهد تا از آسمان باران بیشتر، برف و تگرگ ببارد. مردم در این روزها با طلوع آفتاب از خواب بیدار می‌شدند و غسل می‌گرفتند.
همچنین به زیر باران می‌رفتند و آب باران را به هم می‌پاشیدند. بر اساس نظر آنها این فعالیت‌ها درد و بلا را از آنها دور می‌کرد.
نوروز سمبل پیروزی خوبی بر بدی
مطابق با تاریخچه نوروز، اجداد ما این روز را یک سمبل از پیروزی خوبی بر بدی می‌دانستند. دعای غلبه گرمای نیمروز و ماه‌های تابستان در این روزها خوانده شده و غول زمستانی به زمین ریپتون و زیر زمین می‌رود. به همین دلیل آب‌هایی که در زیرزمین هستند، گرم می‌ماند.
در نتیجه گیاهان و درختان ریشه‌شان حفظ می‌شود و دیگر مرگ به سراغشان نمی‌آید. نوروز بر اساس عقاید مردم در این دوران، نمادی از پیروزی خوبی بر بدی است.
آداب و رسوم نوروز در ایران
نوروز در ایران متفاوت شروع شده و با تفاوت زیادی نیز به پایان می‌رسد. آداب و رسوم خاصی در این روزها برگزار می‌شودکه در اینجا می‌خواهیم به چند نمونه از آن اشاره کنیم:
۱. خانه تکانی نوروزی
یکی از رسومات به جا مانده از دوران قدیم و مطابق با تاریخچه نوروز، خانه تکانی است که طی آن همه وسایل منزل به صورت کامل تمیز و شسته می‌شود. البته نه تنها در ایران بلکه در شهرهایی مانند افغانستان و تاجیکستان نیز این رسم باید انجام شود. شروع نوروز با تمیزی و نو شدن است.
۲. چهارشنبه سوری قبل از شروع بهار
یکی از روزهای مهم قبل از شروع سال نو، آخرین چهارشنبه سال است که از زمان هرمز اول (پادشاه ساسانی) تا به امروز به آن توجه می‌شد. در آخرین چهارشنبه سال مردم آتش درست می‌کنند و وسایل کهنه خود را درون آن می‌ریزند و از روی آتش می‌پرند و رسومات مخصوص خود را به جا می‌آورند.
۳. هفت سین نوروزی
مهمترین کار مطابق با تاریخچه نوروز چیدن سفره هفت سین است. هفت ماده مختلف که با سین شروع می‌شود را در کنار هم می‌چیندند و در نهایت تمام اعضای خانواده دور تا دور آن می‌نشینند تا لحظه تحویل سال را با هم جشن بگیرند. هر کدام از سین‌هایی که برای سفره انتخاب می‌شود دارای معنی خاص و نمادی مخصوص به خود است. این سفره معمولا تا روز ۱۳ فروردین به همان صورت باقی می‌ماند.
۴. پخت غذاهای مخصوص
رسمی که برای شب عید نوروز پابرجاست، درست کردن سبزی پلو با ماهی است. البته در گذشته معمولا تنها افراد اعیاننشین این غذا را می‌خوردند. در برخی از مناطق نیز مانند تاجیکستان غذایی به نام باج، در ترکمنستان غذایی به نام بامه و در بخارا سمسوبه برای شب عید پخته می‌شود.
۵. دید و بازدید در ایام عید
دیدوبازدید در ایام عید یکی دیگر از رسومات ایرانیان مطابق با تاریخچه نوروز است. معمولا افراد کوچکتر در این روزها به دیدن بزرگترها می‌روند. اگر آن فرد از دنیا رفته باشد، احتمالا به سر مزارشان رفته و سبزه هفت سین خود را نیز به آنجا می‌برند.
۶. حاجی فیروز
با نزدیک شدن به عید شاهد افرادی در خیابان‌ها خواهید بود که با نام حاجی فیروز و صورت‌هایی سیاه در حال رقصیدن و شعر خواندن هستند. حاجی فیروز از افراد عیدی و مژدگانی دریافت میکند.
۷. ۱۳ به در
آخرین روز نوروز ۱۳ فروردین است و روز طبیعت نامیده می‌شود. مردم در این روز سال از خانه بیرون می‌روند تا نحسی را از خود دور کنند. البته رسم و رسومات متفاوتی در شهرهای مختلف وجود دارد.
سفر در نوروز
مطابق تاریخچه نوروز، در روزهای ابتدای فروردین معمولا همه تعطیل هستند و به همین دلیل گردشگران و مسافران بیشتر از قبل خواهند بود. سفرهای نوروزی گاهی حتی قبل از تحویل سال نو انجام می‌شود. اگر شما هم قصد دارید از روزهای تعطیل خود در نوروز استفاده کنید، بهتر است قبل از شروع سال برنامه‌ای را برای خود داشته باشید.
از آنجایی که تعداد مسافران زیاد است، احتمالا هتل و بلیط نیز کمتر از زمان‌های معمولی بوده و در نتیجه باید از چند روز قبل آنها را ررزو کنید. ما برای اینکار سرویس تهیه بلیت اسنپ و سرویس رزرو هتل اسنپ را پیشنهاد می‌کنیم.
با این وجود در سریعترین زمان ممکن می‌توانید برنامه سفر خود را بچینید. شما برای نوروز خود چه برنامه‌ای دارید؟ پیشنهادات خود را برای سپری کردن این ایام با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید