مسجد ایاصوفیه دومین مکان پربازدید از جاهای دیدنی استانبول است. گردشگرانی که راهی این شهر می‌شوند، استانبول را بدون دیدن آن ترک نمی‌کنند. دیدن شاهکاری از معماری دوران بیزانس برای همه جذاب است، چه کسانی که طرفدار تاریخ و بناهای قدیمی‌اند و چه کسانی که کمتر از این موضوعات سر درمی‌آورند. دیدن مسجد باشکوهی با درهای برنزی، تزیینات منبت‌کاری و سنگ‌های مرمرین در بخش‌های مختلف جالب است. عمر ایاصوفیه به ۱۵۰۰ سال می‌رسد. قدم‌زدن در بنایی که هزاران سال، میزبان آدم‌های رنگارنگ تاریخ بوده، تجربه خاصی است. در ادامه، درباره این مسجد باشکوه بیشتر می‌خوانید.
همه‌چیز درباره مسجد ایاصوفیه
اگر به استانبول سفر کردید، حتما برنامه‌ای برای بازدید از ایاصوفیه داشته باشید. نام این مسجد از دو بخش «ایا» و «صوفیه» تشکیل شده است. ایا یعنی قدیس و صوفیه هم به‌معنای خرد الهی و حکمت است.
کلیساهای مختلف پس از به‌رسمیت‌شناخته‌شدن مسیحیت از سوی کنستانتین اول (پادشاه روم) در سراسر نقاط پادشاهی او ساخته شدند. ایاصوفیه هم در ابتدا کلیسایی چوبی بود که روی تپه سرایبورنو در استانبول ساخته شد. بعد از ساخت این بنا در قرن چهارم میلادی، حوادث مختلفی برای آن رخ داد. بارها سوزانده شد و در جنگ‌های مختلف آسیب دید و بعدتر، پادشاهان آن را با شکوه بیشتری بازسازی کردند. در سال‌های بعد، ایاصوفیه با تصرف ترکان عثمانی به مسجد تبدیل شد.
آتاتورک و تبدیل‌شدن مسجد به موزه
آتاتورک که بنیان‌گذار ترکیه مدرن و اولین نخست‌وزیر این کشور است، ایاصوفیه را به موزه تبدیل کرد. امکان عبادت در بخش کوچکی از این مسجد وجود دارد. در سال ۲۰۱۳ میلادی هم دوباره، اذان از مناره‌های مسجد ایاصوفیه پخش شد.
در گذر زمان، مجادلات زیادی بر سر ماهیت این بنا به عنوان مسجد یا کلیسا مطرح شده، در سال ۲۰۱۶، نماز جماعتی باشکوه در آن برپاشد و رجب طیب اردوغان یعنی رئیس جمهور فعلی ترک‌ها هم از مسجدبودن این بنا به‌شدت دفاع می‌کند.
اعتقاد بر شفابخشی مسجد
برخی از ترک‌ها معتقدند که ایاصوفیه شفابخش است. به‌باور آن‌ها، حضور در این مسجد، لمس برخی ستون‌های قدیمی آن و دعاکردن باعث می‌شود که بیماری‌ها از بین بروند و شفا حاصل شود.
ستون آرزو ستونی است که برای برخی مسلمانان ارزش معنوی دارد. گفته می‌شود که در گذشته‌ها، امپراتور ژوستینیان سردرد شدیدی داشته و با چرخیدن دور این ستون دریافته که به‌طور ناگهانی بهبود پیدا کرده است. داستان‌های دیگری درباره شفابخش‌بودن ستون‌های مسجد هم وجود دارد.
ساخته‌شدن از یکی از عجایب هفت‌گانه دنیا
معبد آرتمیس در شهر باستانی افسوس (Ephesus) یکی از عجایب هفت‌گانه باستانی است. برای ساختن مسجد ایاصوفیه از برخی ستون‌های این بنا استفاده کرده‌اند. سنگ‌های مرمر و برخی مصالح دیگری هم که در راه‌اندازی ایاصوفیه به کار رفته از افسوس به استانبول آورده شده‌اند.
ابعاد بزرگ و شکوه در اندازه
بنای ایاصوفیه بسیار باشکوه است. ارتفاع گنبد آن به حدود ۶۰ متر می‌رسد. سقف بلند بنا و تزیینات ظریف و پر از جزئیات مسجد باعث می‌شود که نگاه معماران و مهندسان را به خود خیره نگه دارد.
ساختار بنا هم حرف‌های زیادی در دنیای هنر و معماری دارد. برای نمونه، آجرهای سبکی از جنس خاکی خاص در ساختار سقف مسجد به‌کار رفته‌اند. این انتخاب مانع از ریزش سقف در زمان زلزله می‌شود.
معماری قوی و اصولی
در دوران ترکان عثمانی و امپراتوران روم شرقی، دیوارهای بنا به‌شدت مستحکم بودند. راه‌کارهای متنوعی برای تقویت آن‌ها استفاده می‌شده و نفوذناپذیر بوده‌اند. بااین‌حال، ایده‌هایی برای حفظ بهتر دیوارها و گنبد در نظر گرفته می‌شده است.
برای مثال، تکیه‌گاه‌هایی در بیرون از سازه وجود داشته تا از بنا بهتر محافظت شود. دیواره‌های سنگی اطراف مسجد با هدف تحکیم استقامت آن در دوران‌های مختلف بنا شده‌اند.
ردپای تاریخ در دروازه مسجد
مطالعه درباره مسجد ایاصوفیه می‌تواند مدام شما را شگفت‌زده کند. هرگوشه از این بنا می‌تواند راوی تاریخی از دوران‌های مختلف باشد. درب بزرگ مسجد یا همان دروازه امپراتور ۷ متر است. این درب هفت‌متری از چوب بلوط ساخته شده و گفته می‌شود که در ساختار آن، چوب‌های کشتی نوح هم وجود دارند.
کاشی‌هایی با نقاشی‌های مذهبی
تصاویری از فرشتگان مختلف از جمله میکائیل و جبرئیل به‌طور نمادین روی کاشی‌های ایاصوفیه نقش بسته‌اند. شواهد تاریخی و مطالعات نشان می‌دهند که تصاویر این فرشتگان در حوالی قرن نهم میلادی به مسجد اضافه شده‌اند.
علاوه‌بر این‌ها، تصاویری از حضرت عیسی و مریم هم بر در و دیوارهای این بنا دیده می‌شود. زمانی که ایاصوفیه کلیسا بوده، امپراتوران حاکم در آن دوره بنا را به حضرت مریم تقدیم کرده بوده‌اند. هدف ادای احترام و حفظ بنا از وقایع ناگوار بوده است.
مدفن حاکمان و جنگجویان
در ایاصوفیه، شاهد سنگ قبر حاکمانی از گذشته هم خواهید بود. مقبره فرمانده هنریکوس داندولو در این مسجد است. او در سال ۱۲۰۵ میلادی، رهبری جنگ صلیبی را در قسطنطنیه به‌عهده داشت.
مکان وقایع مهم تاریخی
در بخشی از مسجد، قسمتی موسوم به اومفالیون (Omphalion) وجود دارد. این اتاق فضایی است که امپراتوران روم شرقی در آن تاج‌گذاری کرده‌اند. تزیینات و طراحی خاصی در کف زمین اومفالیون دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی با مترو استانبول
مناره‌های مسجد و فضای اسلامی
بعد از اینکه ترکان عثمانی استانبول را فتح می‌کنند، مناره‌ها هم به ایاصوفیه اضافه می‌شوند. در واقع، بدل‌شدن این مجموعه به مسجد باید با افزودن عناصری اسلامی همراه می‌شده است. گفته می‌شود که معمار معروف ترکی یعنی معمار سنان این مناره‌ها را به بنا اضافه کرده است. معمار سنان از چهره‌های شاخص و برجسته ترکی در زمینه ساخت مساجد معروف و ماندگار است.
منبر مرمرین
در سمت راست محراب مسجد ایاصوفیه، منبری مرمرین قرار دارد. قدمت آن به حوالی قرن شانزدهم می‌رسد و یکی از زیباترین منبرهای مزین به سنگ مرمر در دنیا است. کاشی‌کاری‌های محراب مسجد هم بسیار زیبا است و در آن‌ها، تصاویری از کعبه و مقبره رسول اکرم دیده می‌شود.
نمود هنر خطاطی
در بخش‌هایی از پیرامون محراب مسجد، آثاری خطاطی از سلاطین عثمانی به‌چشم می‌خورد. هنر خطاطی از بخش‌های مهم هنر اسلامی در ایران و ترکیه به‌شمار می‌رود. اگر به این مسجد سری زدید، حتماً حواستان به تماشایی خطاطی‌های قدیمی محرابش باشد.
کتابخانه سلطان محمود اول
سلطان محمود اول کتابخانه‌ای بزرگ در مسجد ایاصوفیه بنا کرد. در زمان افتتاح این کتابخانه، حدود ۴هزار کتاب در آن وجود داشت. برخی از کتاب‌ها از سوی بزرگانی مانند وزیر اعظم به مجموعه پیشکش شده بودند و برخی هم متعلق به بیت‌المال بودند.
وجود کتیبه وایکینگ‌ها
در هر بخش و گوشه‌ای از ایاصوفیه، بخشی از تاریخ خودنمایی می‌کند. کتیبه‌ای از وایکینگ‌ها هم در این مسجد دیده می‌شود. روی نرده‌های مرمر بخشی از ایاصوفیه، کتیبه‌ای از دوران قرن نهم میلادی به‌چشم می‌خورد. گفته می‌شود که این نوشته متعلق به سربازی از وایکینگ‌ها است که به‌عنوان مزدور در ارتش روم شرقی مشغول به کار بوده است.
مسیر رفتن به مسجد ایاصوفیه
مسجد ایاصوفیه در نزدیکی چند بنای مهم دیگر در استانبول قرار دارد. این بناها به این شرح هستند:
- مسجد کبود؛
- کاخ توپکاپی؛
- آب‌انبار باسیلیکا؛
- موزه باستان‌شناسی استانبول.
برای بازدید از مسجد، برنامه‌ای تدارک ببینید که امکان دیدن موارد بالا هم مقدور شود. برای رساندن خود به مسجد ایاصوفیه باید وارد میدان تقسیم شوید. از میدان تا مسجد، حدود ۷ کیلومتر راه است؛ شما می‌توانید:
- از میدان تقسیم با تاکسی به‌سمت مسجد بروید. این روش حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
- با ترامواهای میدان تقسیم به ایاصوفیه بروید. فاصله میدان تقسیم تا نزدیک‌ترین تراموا در حدود ۱۰ دقیقه است.
ساعت بازدید مسجد ایاصوفیه
در بازدید از هر مکان تاریخی و گردشگری باید حواستان به ساعت‌های کار مجموعه باشد. ساعت‌های بازدید برای مسجد ایاصوفیه به این شرح است:
- پاییز و زمستان‌ها؛ مسجد از ۹ صبح تا ۵ بعدازظهر باز است.
- بهار و تابستان‌ها؛ مسجد از ۹ صبح تا ۷ بعدازظهر باز است.
نوبت شماست!
پیشنهاد می کنیم بلیط هواپیما تهران استانبول را خریداری کنید و در تعطیلات تابستان به این شهر سفر کنید و حتما حواستان به دیدار از مسجد ایاصوفیه باشد. قدم‌زدن در چنین مسجد تاریخی و باشکوهی می‌تواند سفرتان را پربارتر و خاطره‌انگیز کند. درک تاریخ و لمس بقایای آن از نزدیک، تجربه بی‌نظیری است که شاید در ظاهر مهم نباشد، اما دیدگاهتان را وسیع‌تر خواهد می‌کند. تابه‌حال به ترکیه سفر کرده‌اید؟ مایل به دیدن ایاصوفیه هستید؟ از چه چیزی درباره آن بیشتر خوشتان می‌آید و کنجکاو به بازدید هستید؟
منابع: enjoytravel و bosphorustour
دیدگاهتان را بنویسید