فهرست مطالب
کرمانشاه میزبان سنگ نوشته‌ها و آثار حکاکی شده‌ای روی سنگ است که از زمان هخامنشیان تا به امروز در گوشه‌ای از این شهر نظاره‌گر گذر زمان هستند. بیستون کرمانشاه به عنوان یکی از بناهای تاریخی به جا مانده از گذشته با وجود وسعتی در حدود ۱.۶۵۰ هکتار دارای بیش از ۲۸ سنگ نگاره قدیمی است؛ که نام برخی از آن‌ها در بین آثار ثبت شده در یونسکو نیز دیده می‌شوند.
قدمت شکل‌گیری این منطقه با وجود غارهایی که رد پای سکونت انسان‌ها در آن‌ها دیده می‌شود به دوران پارینه‌سنگی می‌رسد. سنگ‌نوشته بیستون یکی از مهم‌ترین آثاری است که در این محل واقع شده و همه ساله گردشگران زیادی برای دیدن آن عازم کرمانشاه می‌شوند.
بیستون کجاست؟
در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه و در کنار راه باستانی کرمانشاه به همدان، محوطه‌ای گسترده و سرسبز واقع شده که به عنوان بیستون شناخته می‌شود. برای تماشای این اثر هنری باید بلیط هواپیما کرمانشاه را تهیه کرده و با کمک وسایل نقلیه‌ای که در شهر کرمانشاه تردد دارند خودتان را به کوه بیستون برسانید.
علت نام گذاری بیستون
بیستون از واژه «بغستان» یا دو واژه «بغ» به معنی خدا و «ستان» به معنای جایگاه خدایان گرفته شده. البته نام باستانی این بنا باگاستانا بوده و به مرور زمان به «بَهیستان» و بعدها «بَهیستون» که به معنی ستون نیکو بوده تغییر کرده. در حال حاضر نام بیستون برای این بنای تاریخی در نظر گرفته شده و این عبارت باید سر هم تلفظ شود.
تاریخچه بیستون
سنگ‌نوشته بیستون بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته جهان است و به عنوان اولین متن شناخته شده ایرانی نیز در نظر گرفته می‌شود. این سنگ حکاکی شده که متعلق به دوران هخامنشیان است در شهر بیستون واقع در هرسین از توابع کرمانشاه واقع شده.
آنچه روی این سنگ نوشته به تصویر کشیده شده شامل پیروزی داریوش بزرگ بر گئومات مغ و به بند کشیدن یاغیان است. البته عده‌ای از مورخان معتقدند که نمایشگر مسیح و ۱۲ حواریون وی در این بنای سنگی به تصویر کشیده شده‌اند و برخی از افراد باور دارند که این سنگ‌نوشته به ماجرای شلمنصر یکم و ده قبیله گمشده بنی‌اسرائیل اشاره دارد.
این اثر تاریخی به سه زبان ایلامی، اکدی، فارسی باستان و خط میخی نوشته شده و یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در رمزگشایی خط میخی و زبان فارسی محسوب می‌شود. محوطه بیستون از آثار ملی ایران بوده و از سال ۲۰۰۶ به عنوان یکی از آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود.
لیست آثار تاریخی موجود در محوطه بیستون
بیستون کرمانشاه میزبان آثار تاریخی متعددی است و هر کدام از این بناهای تاریخی روایت خودشان را دارند. در ادامه برخی از این آثار تاریخی اصیل را برای شناخت بیشتر معرفی کرده‌ایم.
۱) کتیبه بیستون
کوه بیستون، کوهی بلند از جنس سنگ آهک است و ۲۸ اثر حکاکی شده سنگی را می‌توان روی آن مشاهده کنید. یکی از این آثار که شهرت جهانی دارد و گردشگران زیادی برای بازدید از آن عازم این شهر می‌شوند، کتیبه بیستون است.
کتیبه بیستون شرح پیروزی داریوش اول هخامنشی بر گئومات مغ را به طرز شگفت‌انگیزی با حکاکی روی سنگ به تصویر کشیده. این تابلوی سنگی یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی جهان محسوب می‌شود و عرض حدود ۸ متر و طول حدود ۲۲ متری دارد.
رویدادهای پادشاهی داریوش روی این کتیبه به زبان‌های مختلف به نگارش درآمده است. موقع تماشای این اثر و مطالعه نوشته روی آن، شاهد معرفی ۲۳ سرزمین تابعه پادشاهی داریوش و توصیه‌های او مانند پرهیز از دروغ‌گویی و دفاع از راستی خواهید بود.
۲)مجسمه هرکول
مجسمه هرکول که قدمت آن به دوران سلوکیان-پارتی‌ها برمی‌گردد، در سال ۱۳۳۷ و موقع خاک‌برداری این منطقه کشف شده. هرکول یکی از محبوب‌ترین خدایان در حدود ۱۵۳ سال قبل از میلاد شناخته می‌شده و پیکره‌های سنگی زیادی از او ساخته شده است. این مجسمه سنگی یکی از معروف‌ترین نمونه آثار ساخته شده از این پادشاه است.
در این اثر تاریخی شاهد این هستیم که هرکول روی یک طرف خوابیده و در یک دستش پیاله‌ای قرار دارد و دست دیگرش را روی پای خودش گذاشته. پوست شیری نیز در زیر پاری هرکول خودنمایی می‌کند.
۳)کاخ بیستون
کاخ بیستون یک بنای نیمه تمام و نیمه ویران است که درست در روبروی کتیبه بیستون قرار دارد. این قصر به خسرو پرویز پادشاه ساسانی تعلق داشته و به دلایلی که مشخص نیست تکمیل نشده است. بعدها این کاخ به کاروانسرا تبدیل شده و زلزله آن را تخریب کرده. در دوران قاجار نیز یک روستا روی این کاخ بنا شده و بافت آن را تغییر داده است.
۴)فرهاد تراش
فرهاد تراش سنگ بنای حکاکی شده نیمه کاره‌ای که به عنوان «فرای تاش»، «فراتاش» یا «تخت فرهاد» نیز شناخته می‌شود. این اثر تاریخی که در سال ۱۳۸۰ به ثبت آثار ملی ایران رسیده، در نزدیکی کاخ خسرو پرویز پادشاه ساسانی قرار داشته و احتمالات زیادی درباره آن وجود دارد.
خاص بودن این بنای تاریخی و اشعاری که پیرامون عشق فرهاد به شیرین سروده شده در جذابیت این اثر برای گردشگران نقش پررنگی دارد.
۵)کاروانسرای ایلخانی
کاروانسرای ایلخانی اثر تاریخی خاص دیگری است که در پایین‌دست فرهاد تراش و روی بقایای کاخ نیمه‌کاره ساسانی ساخته شده. آجر، لاشه‌سنگ و ملات گچ برای ساخت این کاروانسرا به کار گرفته شده و بقایای آن نشان دهنده ۶۴ حجره و یک مسجد کوچک ساخته شده در این محل هستند.
زلزله‌ای که در این منطقه رخ داده آسیب زیادی به این اثر تاریخی وارد کرده؛ اما هنوز هم می‌توان رد پای این اثر تاریخی را در بیستون مشاهده کرد.
سایر آثار و بناهای تاریخی بیستون
از دیگر بناهای تاریخی بیستون که موقع حضور در این منطقه می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- نقش مهرداد اشکانی که حدود سال ۱۲۳ تا ۱۱۰ قبل از میلاد حجاری شده
- پرستشگاه پارتی یا نماد آتشدان در مراسم مذهبی قدیمی
- کاروانسرای شاه عباسی بیستون
- کتیبه شیخ علی خان یا حاکم کرمانشاهان
- پل ساسانی یا پل خسرو
- پل بیستون روی رودخانه دینورآب
- سنگ‌نگاره گودرز دوم اثری تاریخی متعلق به دوره اشکانی
- محوطه تاریخی دژ مادی در شمال غرب مجموعه بیستون
- نیایشگاه مادی در زیر کتیبه داریوش بزرگ
- سنگ بلاش یا تخته سنگ چهارضلعی نامنظمی در دامنه کوه بیستون با حکاکی‌های مخصوص
اقامت در نزدیکی بیستون
برای اینکه بتوانید از تک تک آثاری که در بیستون کرمانشاه قرار دارند دیدن کنید، لازم است که یکی از هتل های کرمانشاه که در نزدیکی این اثر تاریخی هستند را مد نظر داشته باشید.
با رزرو هتل در نزدیکی بیستون خیالتان از بابت محل اقامتتان راحت است و می‌توانید در ساعت‌های مشخص شده طبق برنامه‌ای که دارید برای گشت زنی بروید، یا در رستوران‌های اطراف بیستون غذای دلخواه محلی‌تان را سفارش دهید. همچنین می‌توانید برای تماشای کل این محوطه چند رو را در نظر داشته باشید و سیر تاریخ ایران را با دقت مشاهده کنید.
سخن پایانی
تاریخ در هر ورقش داستانی شنیدنی دارد. بیستون کرمانشاه یکی از آن مکان‌هایی است که باید تاریخش را حتماً بخوانید و از تک آثار سنگی این منطقه دیدن کنید، تا بتوانید با تاریخ ایران زمین بیشتر آشنا شده و درباره نحوه شکل‌گیری این سرزمین شناخت به دست بیاورید. این بنای تاریخی یک اثر هنری از آثار سنگی متعدد است که رد پای چندین پادشاه در دوران مختلف را به تصویر می‌کشند.
