ویتامین K ازجمله ویتامینهای محلول در چربی است که مقدار مازاد آن در کبد و بافتهای چربی ذخیره میشود، اما به سرعت تجزیه شده و از طریق ادرار دفع میشود؛ به همین دلیل مصرف زیاد آن چندان خطرناک نیست. این ویتامین خواص بسیاری برای بدن داشته و وظیفه اصلی آن فعالسازی پروتئینهای مسئول انعقاد خون در بدن است. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید تا با منابع ویتامین K، خواص، عوارض مصرف بیش از حد و علل کمبود این ویتامین آشنا شوید.
«خرید اینترنتی میوه و سبزیجات تازه»
ویتامین K چیست؟
میزان مورد نیاز ویتامین K از طریق مصرف مواد غذایی گیاهی و جانوری جذب بدن میشود. این ویتامین در فرایند ساخت پروتئینهای موجود در فرایند انعقاد خون مانند پروترومبین دخیل است. به طور کلی ویتامین K به دو صورت در مواد غذایی یافت میشود:
- فیلوکینون: در غذاهایی گیاهی مانند کاهو، کلم بروکلی و اسفناج وجود دارد.
- مناکینون: از طریق مصرف غذاهای جانوری و غذاهای تخمیر شده جذب بدن میشود.
با توجه به سرعت تجزیه این ویتامین، احتمال مسمومیت از طریق مصرف دوز بالای ویتامین K چندان شایع نیست. با این حال کمبود این ویتامین میتواند بسیار خطرناک باشد.
انواع ویتامین K
ویتامین K را میتوان در سه نوع مختلف دستهبندی کرد:
- ویتامین K1: بدون وجود این ویتامین فرایند انعقاد خون امکانپذیر نیست. ویتامین K1 به طور طبیعی در غذاهای گیاهی و لبنیات وجود دارد اما به طور تجاری نیز تولید میشود.
- ویتامین K2: این ویتامین نیز فعالکننده پروتئینهای موثر در فرایند انعقاد خون است و از طریق غذاهای تخمیری و جانوری در رودهها جذب میشود. از دیگر فواید ویتامین K2 تولید کلسیم و تقویت استخوانهاست.
- ویتامین K3: این ویتامین در آزمایشگاه و به صورت مصنوعی تولید شده است. با توجه به اینکه مصرف این ویتامین موجب مسمومیت و برخی مشکلات میشود، از آن در ساخت مکملهای ویتامین K استفاده نمیکنند.
منابع ویتامین K کدامند؟
ویتامین K از طریق مصرف مواد غذایی برای بدن تامین میشود که در این بخش به معرفی مواد غذایی سرشار از این ویتامین میپردازیم.
- غذاهای گیاهی: انگور، انار، زغال‌اخته، گوجه‌فرنگی، کلم، جعفری، نخود سبز، آووکادو، آلو، کیوی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، اسفناج و کلم پیچ
- غذاهای جانوری: زرده‌ی تخم‌مرغ، گوشت چرخ‌کرده، جگر مرغ، جگر گاو و گوشت مرغ
- لبنیات: خامه، کره، پنیر چدار، شیر
- آجیلها: بادام‌زمینی، گردو، فندق و انجیر خشک شده
میزان نیاز بدن به ویتامین K
میزان مورد نیاز ویتامین K برای گروههای سنی مختلف به تفکیک در جدول زیر ارائه شده است.
| سن | میزان توصیه شده |
| نوزادان | |
| از بدو تولد تا ۶ ماهگی | ۲ میکروگرم در روز |
| ۷ تا ۱۲ ماهه | ۵/۲ میکروگرم در روز |
| کودکان | |
| ۱ تا ۳ ساله | ۳۰ میکروگرم در روز |
| ۴ تا ۸ ساله | ۵۵ میکروگرم در روز |
| ۹ تا ۱۳ ساله | ۶۰ میکروگرم در روز |
| نوجوانان تا بزرگسالان | |
| ۱۴ تا ۱۸ ساله | ۷۵ میکروگرم در روز |
| خانمهای بالای ۱۹ سال | ۹۰ میکروگرم در روز |
| آقایان بالای ۱۹ سال | ۱۲۰ میکروگرم در روز |
خواص ویتامین K
ویتامین K خواص بسیاری برای بدن داشته و نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارد. در این بخش خواص این ویتامین را به تفصیل بررسی میکنیم.
تقویت استخوانها
مصرف ویتامین K در افزایش استحکام بافت استخوانها نقش مهمی دارد. این ویتامین موجب فعال شدن آنزیم استئوکلسین شده که در رسوب کلسیم در بافتهای استخوانی موثر است. بر طبق مطالعات افرادی که دچار پوکی استخوان میشوند، مقدار ویتامین K کمتری نسبت به دیگر افراد جذب میکنند.
تاثیر بر فرایند انعقاد خون
اولین واکنش بدن پس از ایجاد جراحت، شکلگیری لخته خون برای انجام فرایند انعقاد خون است. آنزیم پروترومبین، فاکتور انعقادی شماره ۲ در ایجاد لخته خونی است. ویتامین K موجب فعالسازی این پروتئین میشود، به همین دلیل مهمترین تاثیر ویتامین K را اهمیت آن در انعقاد خون میدانند.
پیشگیری از سرطان
مصرف ویتامین K به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی موجب کاهش سطح رادیکالهای آزاد و جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی میشود. این ویتامین مانع از تقسیم بیرویه سلولهای بدن شده و خطر ابتلا به انواع سرطانهای روده بزرگ، معده و کبد را کاهش میدهد؛ به همین دلیل مواد غذایی حاوی ویتامین K را به عنوان ترکیبات ضد سرطان میشناسند.
بهبود عملکرد مغز
وجود ویتامین K برای انجام متابولسیم برخی از مولکولها در سلولهای مغزی ضروری است. همچنین این ویتامین با کاهش سطح رادیکالهای آزاد بدن از آسیب سلولی جلوگیری میکند. به همین دلیل این ویتامین در عملکرد صحیح مغز ضروری است.
تضمین سلامت قلب
ویتامین K موجب بهبود سلامت قلب میشود؛ زیرا یکی از خواص این ویتامین کاهش ریسک ابتلا به بیماریهای قلب و عروق است. ویتامین K از رسوب کلسیم در شریانهای خونی جلوگیری کرده و همچنین مانع معدنی شدن خون و افزایش فشارخون در اثر بالا رفتن سن میشود.
کاهش مقاومت به انسولین
با افزایش مصرف قند و کربوهیدرات، میزان تولید انسولین در بدن افزایش مییابد. این حالت ممکن است موجب افزایش مقاومت بدن به انسولین شود. مصرف ویتامین K میزان حساسیت به انسولین را بهبود بخشیده و به تنظیم سطح قند خون بدن میپردازد.
بهبود سلامت دندانها
با توجه به نقش ویتامین K در فعالسازی آنزیمهای مسئول رسوب کلسیم، این ویتامین موجب افزایش استحکام بافت دندانها میشود. مصرف ویتامین K برای تقویت دندان و استخوانها به ویژه در کودکان اهمیت فراوانی دارد.
علائم کمبود ویتامین K
از آنجا که مهمترین نقش ویتامین K، اهمیت آن در فرایند انعقاد خون است، اصلیترین علامت کمبود آن نیز خونریزی شدید میباشد. از دیگر علائم کمبود ویتامین K میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- خونمردگی زیر ناخن
- کبود شدن سریع بدن
- مدفوع تیره رنگ همراه با خون
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی
علائم کمبود ویتامین K در نوزادان به شرح زیر است:
- خونریزی پوست یا دیگر نواحی بدن
- خونریزی بند ناف بریده شده
- خونریزی مغزی
- زردی پوست و چشمها
- وجود خون در ادرار یا استفراغ
- تغییر رنگ لثهها
علت کمبود ویتامین K
کمبود ویتامین K به ویژه در بزرگسالان چندان شایع نیست. اما ابتلا به برخی بیماری احتمال کمبود این ویتامین را افزایش میدهد:
- مصرف آنتی‌بیوتیک
- مصرف داروهای رقیقکننده خون
- مشکل جذب چربی
- بیماری سیستیک فیبروزیس
- ابتلا به بیماری سلیاک
- برداشتن قسمتی از روده در طی عمل جراحی
- در صورتی که کبد نوزاد توانایی استفاده از ویتامین K را نداشته باشد.
تشخیص کمبود ویتامین K
در صورتی که دچار خونریزیهای بی‌دلیل در نواحی مختلف بدن مانند لثهها میشوید و یا دیگر علائم کمبود ویتامین K را مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. برای ارزیابی غلظت ویتامین K در گردش، آزمایش خون انجام میشود. همچنین پزشک ممکن است آزمایش انعقادی به نام آزمایش زمان پروترومبین (PT) را انجام دهد (این آزمایش مدت‌زمان لخته شدن خون را مورد بررسی قرار میدهد). در صورت تشخیص ابتلا به کمبود این ویتامین، مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K و یا مکملهای آن تجویز میشود.
مکملهای ویتامین K
در صورت مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K، نیاز بدن به این ویتامین تامین میشود؛ اما گاهی به دلیل ابتلا به برخی بیماریها و یا شرایط خاص دیگر، بدن دچار کمبود ویتامین K میشود که در این صورت به مصرف مکملهای این ویتامین نیاز خواهد بود. توجه داشته باشید که این مکملها باید توسط پزشک تجویز شود و به دو صورت قرص و کپسول در بازار موجود است. در صورتی که دچار حساسیتهای دارویی خاصی هستید، پیش از تجویز مکمل ویتامین K؛ پزشک را در جریان قرار دهید. گاهی اوقات به نوزادان تازه متولد شده ویتامین K تزریق میشود تا از خونریزیهای شدید جلوگیری شود.
عوارض ویتامین K
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K حتی به مقدار زیاد عوارض چندانی را به دنبال ندارد و تاکنون هیچ مسمومیت شناختهشدهای در رابطه با این ویتامین گزارش نشده است. با این حال مصرف مکملهای ویتامین K ممکن است موجب بروز برخی عوارض جانبی خفیف زیر شود:
- درد شکم
- حالت تهوع
- اسهال
مسمومیت ویتامین K در نوزادان تازه متولد شده با عوارض متفاوتی همراه است:
- کم‌خونی همولیتیک
- زردی
- آسیب کبدی
تداخلات دارویی ویتامین K
مصرف مکملهای ویتامین K با برخی داروها در تداخل است. توجه داشته باشید که پیش از تجویز این مکمل باید پزشک را در جریان کلیه داروهای مصرفی خود قرار دهید.
- اورلیستات
- وارفارین (داروی رقیقکننده خون)
- داروهای کاهشدهنده چربی خون مانند کلستیرامین
- انواع آنتی‌بیوتیک‌ها
ویتامین K در فعالسازی فرایند انعقاد خون نقش داشته و خواص فراوانی دارد.
در این مطلب به معرفی خواص ویتامین K پرداختیم و میزان مصرف، عوارض و علل کمبود آن را معرفی کردیم. مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K برای حفظ سلامت و عملکرد طبیعی بدن ضروری است. همان‌طور که گفتیم مصرف بسیاری از میوهها مانند انار، آووکادو و کیوی میتواند نیاز بدن به این ویتامین را تامین کند. شما میتوانید با سفارش میوه آنلاین از طریق اپلیکیشن اسنپ بدون نیاز به خروج از منزل، میوههای مورد نیاز خود را به آسانی تهیه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید