یکی از قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین جشن‌های ما ایرانیان که به دوران باستان برمی‌گردد و آداب و رسوم زیادی نیز با خود همراه دارد، جشن عید نوروز است. مردم در این جشن از یک المان مشخص و پرطرفدار یعنی سفره هفت سین استفاده می‌کنند و چند ساعت قبل از تحویل سال آن را پهن خواهند کرد. این سفره با نمادهایی از پیش تعیین شده تزیین می‌شود. این فاکتورها شامل سیب، سرکه، سماق، سنجد، سمنو، سبزه، سیر و غیره است که همگی مزین کننده این سفره زیبا و پر برکت هستند. بعد از ظهور اسلام یکی از نمادهایی که به این سفره اضافه شد، قرآن مجید است. هرکدام از نمادها و فاکتورهایی که در این سفره مورد استفاده قرار می‌گیرند علت و فلسفه خود را دارند که ما در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.
سفره هفت سین در گذر زمان
ایرانیان باستان هفتسین را با اشاره به عدد هفت که نشانگر هفت امشاسپند یا همان ۱۲عدد مقدس است برای روز اول بهار تدارک می‌دیدند. هفت نماد سبزه و آب برای افزودن روشنایی، آتش‌دان برای پایدار بودن، شیر برای تولد و رستاخیز، تخم مرغ نماد نطفه و نژاد، آینه برای صفا و شفافیت، سنجد برای زایش و باروری و دلدادگی، سیب برای رازگونگی و عشق، انار برای تقدس، سکه برای دارندگی و برکت و ماهی برای سپری شدن اسفند در کنار نارنج نمادی از گوی زمین، گل معطر بیدمشک نماد امشاسپند سپندارمز بودند که در سفره هفت سین مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
همچنین استفاده از نان پخته شده با هفت حبوبات، گلاب، هفت حبوبات، شکر، پنیر، خرما، شاخه‌های درخت انار، بید، انجیر، زیتون در دسته‌های سه، هفت یا ۱۲ تایی در کنار کتاب مقدس، از دیگر متعلقات سفره هفتسین بوده. در ادامه هفت سین را در دوره‌های مختلف مرور خواهیم کرد.
- برخی معتقدند که قبل از اسلام ایرانیان هفت چین داشتند.
- هخامنشیان هم برای عید نوروز در هفت ظرف زیبای چینی غذا قرار داده و به آن هفت چیدنی یا هفت چین می‌گفتند. برخی دیگر هم بر این باورند که ایرانیان هفت شین داشتند شامل شمع، شیرینی، شهد یا عسل، شراب، شربت، شمشاد، شقایق و شاخه نبات بوده است.
- البته در زمان ساسانیان نیز هفت شین یک رسم معمول در میان ایرانیان بوده و شمشاد در کنار بقیه شین‌های نوروزی، برای جاودانگی و سبزی به کار می‌رفته است.
- در عین حال برخی از ولایت‌ها و روستاها هفتسین داشتند که در هفتسینی، خوردنی‌های مختلف می‌گذاشتند که بعدها “یای” هفتسینی حذف شد و به هفتسین تبدیل شد.
دلیل تغییر هفت شین به هفت سین
همانطور که در قسمت قبل نیز اشاره کردیم در ابتدا ایرانیان پیش از اسلام و به عبارتی ساسانیان سفره خود را با نام سفره هفت شین پهن می‌کردند. این شین‌ها شامل شربت، شمشاد، شمع، شهد، شراب و شقایق بود. بعد از ورود اسلام به ایران شراب حرام شد و ایرانیان همزاد و خواهر او یعنی سرکه را بر سر سفره قرار دادند و اینگونه شد که هفت شین به هفت سین و شین به سین تغییر پیدا کرد.
این سیر تحول و تغییر هفت شین به هفتسین بود که سبب شد نمادها تغییر کنند اما ماهیت و هدف کاربرد آنها تغییر نکند.
عدد ۷ در سین‌های نوروز
عدد هفت برای ایرانیان باستان مقدس بوده است. این عدد مفاهیمی چون فال نیک، احساس خوب و انرژی مثبت به همراه دارد. برای مثال هفت خان رستم، هفت رنگ رنگین کمان، هفت اقلیم، هفت آسمان، هفت روز هفته، هفت شهر عشق، هفت پیکر، هفت فرشته و غیره که همگی دلالت بر این موضوع دارند.
همچنین نزد مسلمانان نیز عدد هفت در قرآن اهمیت دارد. در برخی از سوره‌ها و آیات از این عدد نام برده شده است. برای مثال مناسک حج شامل هفت مرحله است و اولین قاریان قرآن نیز هفت نفر بودند.
هفت نماد هفت سین و داستان‌های پشت پرده آنها
سال‌های زیاد یا به عبارتی می‌توان گفت قرن‌هاست که ایرانیان در سفره عید از هفت نماد مختلف استفاده می‌کنند. بعد از اسلام قرآن نیز به این نمادها اضافه شد. البته زرتشتیان کتاب مقدس اوستا و کلیمیان کتاب مقدس خود یعنی تورات را در سفره‌ها قرار می‌دهند.
این هفت نماد شامل سیر، سماق، سرکه، سمنو، سنجد، سیب و سبز است که در کنار تخم مرغ‌های رنگی و زیبا، ماهی و آینه، سفره هفت سین را تشکیل می‌دهند. برخی نیز در کنار این نمادها از سکه، سنبل و سماور نیز استفاده می‌کنند. اما این سه نماد هیچ اصالت و حقیقتی در هفتسین ما ندارند.
ماهی قرمز نیز یکی از سمبل‌های عید و یک مهمان از کشور چین است. چینی‌ها عادت دارند تا ماهی‌های قرمز را رها کرده و به نشانه جریان زندگی از آنها استفاده کنند. اما ما ایرانیان ماهی قرمز را بر سر سفره خود درون تنگ قرار می‌دهیم.
همچنین در هفتسین اصیل پارسی انار، نشانه عشق و باروری است. سیب سرخ نیز در یک ظرف آب قرار می‌گیرد تا نشانی از باروری، زایش و محبت باشد. بعد از پهنکردن سفره هفتسین، تمام افراد دور این سفره می نشینند و برای داشتن سالی پر از سلامتی و برکت، شادی و خوشی دعا می‌کنند.
ما در ادامه به تفکیک توضیحات جالبی در مورد نمادهای سفره هفت سین برای شما ارائه خواهیم کرد.
- قرآن کریم
اولین نماد سفره هفتسین کتاب مقدس مسلمانان یعنی قرآن کریم است. بعد از ورود اسلام به ایران مسلمانان بر آن شدند تا این کتاب مقدس را در چیدن سفره هفت سین پیش از همه استفاده کنند. به عبارتی سال نو را با توسل و توکل به خداوند متعال آغاز خواهند کرد.
- سبزه همیشه سبز
دومین نماد در سفره هفتسین سبزه است که آن را با هدف شادی و طراوت بر سر سفره قرار می‌دهند. ایرانیان عادت دارند که در روزهای پایانی سال خود عدس، گندم یا سایر حبوبات را در آب قرار داده، چند روز خیس کنند و سپس آنها را بعد از رویش اولیه یا تنجه زدن در ظرف تزیینی هفتسین ریخته و بر سر سفره قرار دهند.
در گذشته ایرانیان دقیقاً ۲۵ روز قبل از ورود بهار و عید نوروز، در عمارت و کاخ‌های پادشاهان خود ۱۲ ستون از جنس خشت خام برپا می‌کردند بر هر کدام از اینها یک غله کاشته می‌شد. اگر این سبزه‌ها به خوبی رویش داشتند، به معنای پربرکتی سال جدید بود. به عبارتی سبزه نماد و نشانه‌ای از سبزی و شادابی و پیوند انسان با طبیعت است.
- سیب سرخ هفت سین
سیب را نماد زیبایی و تندرستی می‌دانند و ایرانیان برای حفظ سلامتی افراد خانه آن را در کنار سایر نمادهای سفره هفتسین قرار می‌دهند.
- سمنوی شیرین
سمنو یک خوردنی خوشرنگ و شیرین است که آن را به طور معمول از جوانه‌های طلایی گندم آماده می‌کنند. سمنو نماد باروری و زایش، غذاهای خوب و پرانرژی و فراوانی خوراک است.
- سنجد
سنجد در خوان نوروزی نشاندهنده مهر و عشق و نمادی از زایندگی و دلباختگی است.
- سیر معطر
سیر را برای پاکیزگی، میکروب زدایی و حفظ سلامت بدن و همینطور از بین بردن چشم زخم در سفره هفت سین قرار می‌دهند. زرتشتیان سیر را در این سفره می‌گذارند و اعتقاد دارند که بوی سیر دیوان را از خانه گریزان می‌کند. آنها سیر را پوست گرفته و سپس در سفره هفتسین قرار می‌دهند.
- سرکه
سرکه را نیز برای حفظ پاکیزگی، باطلکردن سحر و جادو و از بینبردن آلودگی‌ها در سفره هفتسین قرار می‌دهیم.
- سماق
سماق نماد مهر و پیوند دلها است و برای عشق بیشتر در میان افراد خانواده بر سفره هفتسین این قرار می‌گیرد.
در نهایت تخم مرغ برای زایش و نشانه‌ای از نژاد و نطفه که به آفرینش اشاره می‌کند مورد استفاده قرار می گیرد. همین طور سکه نماد درآمد برکت و خیر، آینه نماد روشنی از روشنی‌ها و ماهی به تعبیری نمادی از خیر و برکت در گذران زندگی ما است که همگی بر سر سفره هفت سین قرار می‌گیرند.
البته برخی نیز رسم دارند که نارنج را در ظرفی گلی و پر از آب قرار می‌دهند و آن را نمادی از چرخش زمین و تحول و ورود سال جدید می‌دانند.
هفتسین ، نمادی از هرچه خیر و خوبی در زمین
در این مطلب برای شما از هفتسین ایرانیان گفتیم و تاریخچه و فلسفه آن را برای شما شرح دادیم. این که از گذشته هفت سین چه بوده و در گذر زمان چه تغییراتی را در خود دیده است. این سفره زیبا و منحصر به فرد در نهایت نشانی از برکت‌ها، شادی‌ها، سلامتی‌ها، خوبی‌ها و حال خوش برای افراد خانواده و تمام ساکنان کره زمین است. به همراه دعاهایی سرتاسر خیر و خوشی که حال همه را به بهترین حال‌ها تغییر دهد. در ضمن می توانید همه ملزومات یک سفره هفت سین زیبا را از فروشگاه لوازم خانه و آشپزخانه اسنپ شاپ سفارش دهید
دیدگاهتان را بنویسید