کاخ گلستان تهران یکی از مقر‌های حکومتی دولت قاجار است که راز‌های فراوانی را در دل خود نهفته دارد. این بنا که آن را قصر گلستان نیز می‌نامند، قسمتی از محوطه عظیم و تاریخی است که بعدها آن را تحت عنوان “ارگ سلطنتی تهران” معرفی کردند. این نام را به‌واسطه وجود تالاری در محدوده کاخ گلستان فعلی بر آن نهادند که تعلق به دوره فتحعلی‌شاه قاجار داشت. در دوره ناصرالدین‌شاه نام آن به “عمارت مبارکه گلستان” تغییر پیدا کرد و در دوره حکومت مظفرالدین شاه به شیوه‌ای کاملا رسمی مورداستفاده قرار گرفته و با نام “قصر گلستان” خوانده شد. در این مطلب قرار است شما را با تمام زوایا و روایت‌های مربوط به این کاخ، از گذشته تا به امروز آشنا کنیم.
رزرو هتل در تهران
برای آنکه بتوانید با خیالی آسوده از جاهای دیدنی تهران بالاخص کاخ گلستان دیدن نمایید فکری به حال اقامت خود کنید. به دلیل اینکه مسافران زیادی به تهران سفر می کنند هتل های زیادی ساخته شده است و کار شما را برای رزرو هتل تهران آسان کرده است. شما می توانید هتل مورد نظر خود را قبل از سفر رزرو کنید و از سیر سفر خود لذت ببرید.
تاریخچه کاخ گلستان تهران
همه ما می‌دانیم که تاریخچه کاخ گلستان به زمان شاه‌عباس صفوی برمی‌گردد و حتی در قسمتی از سفرنامه “پیترو دلاواله” که تهران را مانند چنارستانی که قصر سلطنتی را در آغوش گرفته، توصیف می‌کند، بر این موضوع تأکید دارد که این کاخ در سلسله‌های بعد نیز کم‌وبیش موردتوجه پادشاهان قرار گرفته و در نهایت در زمان کریم‌خان زند این مجموعه به‌واسطه اضافه‌کردن یک دیوان خانه تغییراتی اساسی را در خود شاهد بوده است.
سلسله قاجار در سال ۱۱۷۲ تهران را به‌عنوان پایتخت خود انتخاب کرد. در همان زمان حاکمان دستور دادند یک اقامتگاه جدید در ارگ صفویه بسازند. نتیجه تلاش معماران ایرانی کاخ گلستان بود که مجموعه‌ای مجلل از ۱۷ سازه بزرگ در اطراف یک باغ است. مورخان غربی نیز می‌گویند تاریخ ساخت کاخ گلستان قرن ۱۸ میلادی بوده است.
در تالارهای مختلف این کاخ شما می‌توانید شگفتی‌های معماری ایرانی، آینه‌کاری‌های خیره‌کننده، تخت‌های مرمر و برج‌هایی را ببینید که مشرف به شهرند. این بنای تاریخی میراثی عظیم است که هنر معماران ایرانی را به نمایش می‌گذارد و یکی از نمادهای امروزی شهر تهران است.
کاخ گلستان گواه معماری و هنر تزیینی ارزشمندی است که در دوران قاجار رواج داشت. هنرمندان ایرانی با الهام از معماری اروپا، این کاخ را طراحی کردند؛ به همین دلیل کاخ گلستان اولین سازه معماری در ایران است که با سبک تلفیقی ایرانی و اروپایی بنا شده است. برخی مورخان می‌گویند کاخ گلستان خاستگاه جنبش هنری مدرن ایران است.
دوران طلایی کاخ گلستان تهران
واقعیت امر این است که اهمیت و ارزش کاخ گلستان به دوران آغامحمدخان قاجار برمی‌گردد. ایشان در پایان دوره زندیه و بعد از مرگ کریم‌خان زند، به‌واسطه ایجاد بحران‌های داخلی در کشور، ایلات قاجار را از طرف دشت گرگان که محل سکونت آن‌ها بود به دامنه‌های جنوبی البرز فراخواند و در ولایات تهران و دامغان آن‌ها را مستقر کرد. ضمن اینکه به‌تدریج تلاش کرد تا به سمت فارس نیز حرکت و در مرکز حکومت و مقر قدرت زندیه، برای خود مکانی را در نظر بگیرد. آغامحمدخان قاجار بعد از غلبه کردن بر لطفعلی خان زند و در ماه شعبان سال ۱۲۰۹ قمری به تهران عزیمت کرد و در نوروز ۱۲۱۰ قمری به نام پادشاه تاج‌دار ایران، تاج‌گذاری کرد.
این عملکرد آغامحمدخان سبب ارزش‌گذاری صدچندان ارگ سلطنتی نسبت به قبل شد. در عهد فتحعلی‌شاه قاجار به دلیل تاج‌گذاری مجدد وی و همچنین به‌واسطه رویا‌های شکوهمند این پادشاه، عمارت و کاخ گلستان آراستگی و توسعه بیشتر و بهتری را به چشم خود دید. در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار عمارت و کاخ گلستان به دلیل مدت‌زمان طولانی حکومت ایشان یعنی تقریبا نزدیک به ۴۹ سال و به‌واسطه بازدید او از اروپا به‌عنوان اولین پادشاه ایران که در ۳ سفر انجام شد، کاخ و عمارت گلستان تغییرات زیادی را متأثر از معماری و فرهنگ اروپا در خود شاهد بود.
کاخ گلستان در دوران معاصر
بعد از منقرض شدن قاجاریه و بر سر کار آمدن پهلوی، کاخ گلستان شاهد تاج‌گذاری پهلوی اول در سال ۱۳۰۵ و پهلوی دوم در سال ۱۳۴۶ بود که البته تغییرات و همین‌طور تصرفات گوناگونی را در بافت خود به تماشا نشست. تمامی این تغییرات که افراد زیادی آن را نابجا و ناروا می‌دانند، احوالات این بنا را دگرگون کرد؛ اما بااین‌حال قدمت تاریخی ارگ گلستان به ۴۴۲ سال می‌رسد و این بنا همچنان یکی از منحصربه‌فرد‌ترین مجموعه‌های معروف و تاریخی ایران است.
گلستان نه‌تنها بخشی از تاریخ هنر ایران را به تصویر کشیده؛ بلکه رخداد‌های فوق‌العاده‌ای که در آن روی داده است سبب شده تا این مجموعه یک سند زنده از تاریخ فراموش شده ایران باشد. با این که در حال حاضر این کاخ با وسعتی معادل ۶/۵ هکتار یعنی به عبارتی یک‌دهم وسعت اولیه خود، در قسمتی از شهر بزرگ تهران به شکل یک عضو کنار گذاشته شده از اندام‌های اصلی شهر در حال استراحت است، در اطراف خود مجبور به تحمل ساخت‌وساز‌هایی بی‌هویت با عملکرد‌های ناهمگن بوده که او را منزوی‌تر می‌کنند. اما باز هم این مجموعه برای ما ارزشمند است و شکوه غیرقابل‌انکاری دارد.
کاخ گلستان کجاست؟ + چطور به کاخ گلستان تهران برویم؟
آدرس کاخ گلستان و مسیر دسترسی به کاخ
مجموعه گلستان در منطقه ۱۲ تهران، خیابان ۱۵ خرداد و میدان ارگ واقع شده است. به‌دلیل سنگ‌فرش‌بودن خیابان‌های منتهی به کاخ مثل صور اسرافیل، باب همایون، سبزه‌میدان و داور، گردشگران باید خودروی شخصی خود را در خیابان‌های اطراف پارک کرده و تا درب ورودی کاخ قدم بزنند.
البته اگر با مترو سفر کنید، خط مترو شما را تا ایستگاه ۱۵ خرداد می‌برد و بعد از آن می‌توانید فاصله کوتاه تا کاخ را به‌سمت شرق قدم بزنید. اگر هم با تاکسی به مجموعه می‌روید، کافی است از مکان‌هایی مثل فلکه دوم صادقیه، میدان فاطمی، میدان انقلاب، خیابان جمهوری اسلامی، میدان رازی و … خود را به چهارراه گلوبندک برسانید.
ساعت بازدید کاخ گلستان
درب مجموعه گلستان هرروزه از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر به‌روی گردشگران باز است. گردشگران می‌توانند نهایتا تا ساعت ۵:۱۵ عصر با پرداخت مبلغ ۴۶ هزار تومان (در سال ۱۴۰۲) بلیط بخرند، وارد کاخ شوند و ۲ساعته کل فضا را بگردند. شما می‌توانید بلیط سفر به تهران را از اسنپ تهیه کنید. فقط به خاطر بسپارید که این مجموعه در روزهای رحلت امام خمینی و پیامبر اکرم، شهادت حضرت علی، امام جعفر صادق، امام حسن مجتبی، تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی و روز طبیعت تعطیل است. شما قبل از بازدید این مجموعه می‌توانید با شماره تماس کاخ گلستان در ارتباط باشید تا مطمئن شوید مجموعه پذیرای شما خواهد بود.
- تلفن تماس: ۳۳۹۵۶۶۶۲-۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ، مجموعه کاخ گلستان.
مساحت کاخ گلستان تهران
مجموعه کاخ گلستان، از بی‌نظیرترین دیدنی‌های پایتخت ایران محسوب می‌شود و قدمت آن به چهار قرن پیش می‌رسد. این کاخ بیش از ۴۴۰ سال تاریخ مصور را در خود حفظ کرده است. مساحت این مجموعه در حال حاضر ۵/۴ هکتار است که متأسفانه به یک‌دهم وسعت عظیم و اولیه خود رسیده است. مکانی که زمانی محل سکونت و حکومت پادشاهان ایران یعنی آغامحمدخان قاجار، فتحعلی‌شاه قاجار، ناصرالدین‌شاه قاجار، مظفرالدین شاه قاجار و احمدشاه قاجار بوده است.
معماری کاخ گلستان
کاخ گلستان تهران، یک مجموعه تاریخی بوده که از چندین تالار و کاخ در یک مجموعه باغ ایرانی بزرگ تشکیل شده است. معماری این مجموعه یک معماری کاملا ایرانی بوده که در ادامه به سبب مراودات فراوان فرهنگی، تجاری و سیاسی با دول غربی و کشور‌های اروپایی تغییر و تحولاتی بر اساس معماری نئوکلاسیک اروپا در این بنا ایجاد شده است. در حال حاضر سبک معماری ایرانی و اروپایی در کاخ گلستان به‌قدری زیبا و تحسین‌برانگیز است که چشم هر بیننده‌ای را خیره و قلب هر بازدید‌کننده را تسخیر می‌کند.
به‌راحتی می‌توان گفت یکی از بهترین نمونه‌های کاشی‌کاری در این کاخ وجود دارد که با موضوعاتی مانند شکار و شکارگاه، موضوعات اساطیری، عاشقانه، بزم و رزم، بنا‌های تاریخی، منظره، کارگزاران حکومتی، پادشاهان، درباریان، مذهب و غیره به تصویر کشیده شده‌اند. این کاشی‌کاری‌ها در نتیجه تأثیر گسترش یافتن ارتباط ایران با دنیای غرب و حمایت از هنر است. استفاده از سایه‌روشن، طبیعت‌گرایی و حجم‌نمایی که همگی از مشخصه‌های واضح و بارز نقاشی غرب هستند، در کنار روش‌های سنتی تصویر‌سازی ایرانی در این بنا، به‌وضوح به چشم می‌‌خورد. در ادامه با هم گشتی در قسمت‌های مختلف این مجموعه خواهیم زد.
عمارت شمس‌العماره
سوگلی کاخ گلستان تهران، عمارت شمس‌العماره نام دارد که به دلیل مرتفع بودن، یکی از شاخص‌ترین جذابیت‌های این مجموعه محسوب می‌شود. روزگاری بسیار دور بنای شمس‌العماره نماد پایتخت بود و ناصرالدین‌شاه که در سفر‌های اروپایی خود عاشق آسمان‌خراش‌ها شده بود، دستور داد این بنا را بسازند. سپس او به همراه زنانش به بالای این بنا می‌رفت تا بتواند تهران و اطراف را تماشا کند. این بنا در ۵ طبقه و در سال ۱۲۸۴ تأسیس شد و با ارتفاع ۳۵ متر بلندترین و مرتفع‌ترین ساختمان زمان خود به‌حساب می‌آمد. در ساخت بنای شمس‌العماره برای اولین‌بار از فلز استفاده شد که تحولی عظیم در تاریخ ساختمان‌سازی ایران بود. به‌علاوه نمای زیبا و باشکوه شمس‌العماره در کنار تزیینات بی‌نظیر داخلی و همچنین گچ‌بری‌ها، آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌ها سبب شده است که این بنا یکی از دیدنی‌ترین قسمت‌های کاخ گلستان باشد.
ایوان تخت مرمر
دیوانخانه، ایوان تخت مرمر یا دارالاماره از قدیمی‌ترین و با قدمت‌ترین مکان‌های تاریخی در کاخ گلستان است که از دوران کریم‌خان زند درخشش خود را در این مجموعه آغاز کرد. تزئیناتی چون خاتم‌کاری، منبت، گچ‌بری، سنگ‌تراشی، آینه‌کاری و مشبک دارد که هیچ بیننده‌ای از تماشای آن سیر نمی‌شود. زیباترین قسمت آن تخت مرمرین است که طبق دستور فتحعلی‌شاه ساخته شده است.
ایشان در سال ۱۲۲۱ قمری از سنگ‌تراشی اصفهانی خواستند تختی از سنگ مرمر زرد یزد با ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک بسازد. طراحی این تخت به‌گونه‌ای است که تخت حضرت سلیمان را در ذهن ما تداعی می‌کند که بر روی دوش ۶ فرشته یا انسان و دیو قرار دارد. به‌علاوه دو شیر و یک اژد‌ها به همراه ابیاتی از ملک‌الشعرای بهار در ستایش فتحعلی‌شاه قاجار، به شکل حجاری بر روی سنگ مرمر دیده می‌شود.
تکیه دولت
تکیه دولت را ناصرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۲۸۴ قمری با مبلغی معادل ۳۰۰ هزار تومان ساخت که ساخت آن ۵ سال به طول انجامید. تکیه در ضلع جنوب شرقی عمارت کاخ گلستان واقع شده و در جنوب غرب شمس‌العماره قرار گرفته است. این تکیه به لحاظ معماری با تمام تکیه‌های تهران در آن دوران متفاوت است. برخی از محققان بر این باورند که معماری تکیه دولت از تماشاخانه‌های غربی و آمفی‌تئاترها الهام گرفته شده و برخی دیگر نیز بر این باورند که تکایا، میدان‌ها و کاروان‌سراهای ایرانی، منبع الهام طراح بو‌ده‌اند.
نمای بیرونی تکیه دولت شبیه به یک منشور هشت ضلعی است که از داخل به شکل یک استوانه طراحی شده، این تکیه ۳ ورودی برای پادشاه، بانوان و آقایان دارد که بعد از مشروطه و تحت‌تأثیر فرهنگ دولت‌های غربی و همین‌طور ظهور نمایش‌های جدید در کشور ایران، تکیه دولت ارزش و رونق خود را به‌راحتی از دست داد. این تکیه به‌عنوان بزرگ‌ترین نمایش‌خانه ایران محسوب می‌شد که البته سال‌ها متروکه بود. در سال ۱۳۲۵ قمری تکیه دولت را برای ساخت شعبه بانک ملی تخریب کردند.
اندرونی و خوابگاه ناصری
ناصرالدین‌شاه قاجار تغییرات فراوانی را در زمان حکومت خود در کاخ گلستان اعمال کرد که یکی از این تغییرات، گسترش قسمت اندرونی بود. قسمت اندرونی را از روی عمارت دلمه باغچه سلطان عثمانی طراحی کرده و ساختند و آن را خوابگاه ناصری نامیدند. پهلوی اول در دوران حکومت خود این قسمت را از بین برد و ساختمان وزارت دارایی را در آن برپا کرد.
عمارت خروجی
در ضلع شمالی شمس‌العماره یک عمارت بزرگ قرار داشت که آن را عمارت خروجی می‌نامیدند. به‌واسطه این عمارت، باغ و گلستان به دو قسمت تقسیم می‌شد. ساخت این عمارت از زمان آغامحمدخان آغاز شد و تا زمان فتحعلی‌شاه طول کشید و صندوق‌خانه، تالار آینه، رخت‌دار خانه سلطنتی و اتاق موزه در آن قرار داشت. در ابتدای حکومت ناصرالدین‌شاه باهدف ساخت یک موزه شبیه به موزه‌های دول اروپایی عمارت را تخریب کردند که البته بعدها استخر بزرگی به‌جای آن بنا شد. این استخر در زمان پهلوی اول به شکل فضای سبز درآمد. برخی از کارشناسان بر این باورند که نام کاخ گلستان برگرفته از تالار گلستان این عمارت است که به‌تدریج به کل مجموعه اضافه شد.
اتاق نقاش‌خانه
جنب دیوانخانه یا همان ایوان تخت مرمر، اتاقی ساخته شده است برای اینکه نقاشان در آنجا نقاشی کنند. در گذشته هر دو اتاق کناری ایوان تخت مرمر نقاش‌خانه بود اما امروز تنها اتاق گوشواره شرقی ایوان دارای نقاشی است. نقاش‌خانه گوشواره شرقی در سال ۱۲۷۴ قمری برای استقرار دستگاه تلگراف در نظر گرفته شد. سیم تلگراف از این اتاق به خیابان لاله‌زار کشیده شد.
نارنجستان و اقامتگاه ملکه الیزابت
در سال ۱۲۹۳ قمری در ضلع شمالی کاخ و شرق عمارت بلور نارنجستان ساخته شد که در آن نهری جاری بود که آبش را از قناتی تازه‌تأسیس می‌گرفت. ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه پس از مرگ در همین عمارت غسل داده شدند. بعدها کنار نارنجستان عمارتی ساخته می‌شود برای اسکان ملکه الیزابت در سفرش به ایران. امروزه این عمارت محل نگهداری نسخ خطی و اسناد تصویری است.
تالارهای اصلی کاخ گلستان تهران
در قسمت کاخ اصلی مجموعه گلستان تالارهای سلام، ظروف، آینه و برلیان قرار گرفته که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.
تالار سلام
در ضلع شرقی مجموعه کاخ گلستان اتاق موزه یا تالار سلام یا تالار تاج‌گذاری قرار دارد که از همان ابتدا با هدف ایجاد موزه بنا شده بود. ناصرالدین‌شاه موزه‌های کشور غربی را مشاهده کرد و با دیدن آن‌ها تصمیم گرفت موزه‌ای شبیه به آن‌ها را در ارگ خود بسازد. به همین دلیل ساختمان‌های قدیمی این بخش تخریب شده و حوض‌خانه، اتاق موزه و غیره ساخته شد. به‌این‌ترتیب اولین موزه کشور ایران در تالار کاخ گلستان شکل گرفت. بد نیست بدانید که قدمت عکاسی و همین‌طور تشکیل موزه در کشور ایران به زمان حکومت دولت قاجار برمی‌گردد. البته نکته مهم این است که مراسم سلام در این تالار برگزار می‌شد و به همین دلیل به نام تالار سلام نامیده شده بود. در ادامه به دلیل تاج‌گذاری شاهان پهلوی در این تالار آن را تالار تاج‌گذاری نیز نامیدند. به نظر می‌رسد که شخص ناصرالدین‌شاه در طراحی تالار موزه کاخ گلستان یا همان تالار سلام، شخصا مشارکت داشتند.
تالار آئینه
از جمله تالارهای معروف در کاخ گلستان، تالار آینه است که درست در کنار تالار سلام قرار دارد. بیشترین شهرت این تالار به دلیل حضور نقاش معروف کمال‌الملک بوده که از این تالار به همراه ناصرالدین‌شاه نقاشی زیبایی به تصویر کشید. تکمیل این نقاشی پنج سال به طول انجامید. نکته مهم در مورد این نقاشی این است که وسعت تالار در مقایسه با وسعت تالار واقعی، بزرگ‌تر به نظر می‌رسد و همین موضوع است که هنر نقاش را در عظمت بخشیدن به تالار به‌خوبی نشان می‌دهد.
تالار عاج
از دیگر تالارهای باشکوه در کاخ گلستان، تالار عاج است که تاریخ ساخت آن به طور دقیق مشخص نیست؛ اما بر اساس شواهدی ساخت آن را قبل از تالار آینه و سلام می‌دانند. بیشترین زیبایی این تالار در تابلوی آبرنگی است که محمود خان ملک‌الشعرا در سال ۱۲۸۶ قمری از قسمت نمای بیرونی این تالار طراحی کرده است.
طبق نقاشی طراحی شده در تالار عاج، ۳ ارسی بزرگ، یک ایوان ۶ ستونی و همچنین یک راه‌پله وجود داشته است. البته در حال حاضر ۲ عدد عاج بزرگ فیل در این تالار دیده می‌شود که می‌توان علت نام‌گذاری تالار را همین دانست. ناگفته نماند که برخی معتقدند در گذشته از این تالار برای صرف غذا و پذیرایی استفاده می‌شده و نام صحیح آن تالار «آج» است که در زبان ترکی آن را به معنای گرسنه تعبیر می‌کنند.
تالار ظروف
تالار ظروف به تاریخ ۱۳۴۴ درست بر روی بقایای یک سازه از عهد قاجار ساخته شد و همان‌طور که از نامش نیز پیداست در آن به نگهداری و همچنین نمایش هدایای پادشاهان کشور‌های دیگر خصوصا کشور‌های اروپایی به شاهان قاجار می‌پردازند. سرویس‌های چینی که مربوط به جنگ‌های ناپلئون هستند، سرویس اهدایی که جواهرنشان بوده و از طرف ملکه ویکتوریا هدیه داده شده، سرویس اهدایی از طرف الکساندر سوم، سرویس اهدا شده از طرف نیکولای اول امپراتور وقت روسیه و غیره از جمله هدایایی هستند که تماشای آن‌ها به‌هیچ‌عنوان خالی‌ازلطف نخواهد بود.
تالار برلیان
شهرت تالار برلیان به این دلیل است که اتاق‌هایی مملو از چلچراغ و آینه‌کاری دارد. قبل از ساخت تالار برلیان تالار یا کاخ بلور از بنا‌های مربوط به دوران فتحعلی‌شاه، در این مکان وجود داشت. تالار بلور را به دلیل فرسودگی در زمان ناصرالدین‌شاه تخریب کرده و به‌جای آن تالار برلیان را ساختند. در زمان مظفرالدین شاه علاوه بر مرمت بنا، تزیینات زیبایی نیز به آن اضافه شد. همچنین یک تابلوی رنگ روغن از تالار نام‌برده‌شده قبل از مرمت وجود دارد که می‌توانید آن را در تالار سلام مشاهده کنید. در عهد ناصرالدین‌شاه تالار برلیان مخصوص نگهداری کردن از هدایای پادشاهان خارجی بود و در عصر پهلوی این تالار را برای برگزار کردن مهمانی‌های رسمی دربار مورداستفاده قرار می‌دادند.
تالار الماس
آخرین تالار که یکی از تالارهای بسیار دیدنی در کاخ گلستان تهران است، تالار الماس نام دارد. این تالار از قسمت‌های قدیمی این کاخ است که بعد از عمارت بادگیر واقع شده است. آینه‌کاری‌های این تالار سبب شده که آن را تالار الماس بنامند. همچنین ایوانچه سمت جنوبی و مقرنس‌های آینه‌کاری، همگی از بقایای آثار دوران فتحعلی‌شاه هستند که از جمله قدیمی‌ترین قسمت این بنا به‌حساب می‌آیند.
این تالار به دستور فتحعلی‌شاه طراحی و ساخته شد. البته در دوران ناصرالدین‌شاه نیز تزیینات و تغییراتی در ظاهر آن به وجود آمد. تالار الماس از بالاخانه‌ها، دهلیز‌ها و پستو‌های زیادی تشکیل شده است. ضمن اینکه درست در زیر این تالار یک حوض‌خانه بزرگ قرار گرفته است.
بنا‌ها و موزه‌ها در کاخ گلستان
کاخ گلستان تهران، مجموعه‌ای عظیم و پیچیده است که از قسمت‌های متنوع و مختلفی تشکیل شده، در ادامه قسمت‌های دیگر این کاخ و عمارت باشکوه را با هم بررسی می‌کنیم.
موزه مخصوص
قسمتی از حوض‌خانه که در تالار سلام قرار دارد، به نمایش اشیا برجای‌مانده از شاهان قاجار اختصاص‌یافته است. قسمتی از این اشیا مربوط به اتاق موزه ناصرالدین‌شاه بودند که در دوران گذشته به دولت قاجار هدیه شده است. برخی دیگر هدیه‌هایی بودند که هنرمندان و پادشاهان آن دوران به دولت قاجار اهدا کرده بودند. البته در بین آن‌ها مواردی نیز وجود دارد که توسط پادشاهان قاجار خریداری شده‌اند.
موزه نگارخانه
قسمتی دیگر از تالار سلام و حوض‌خانه این تالار به موزه نگارخانه اختصاص‌داده‌شده که در آن تابلو‌های نقاشی ایرانی در دوران قاجار نگهداری می‌شوند. این موزه ۲ بخش دارد. بخش جنوبی که پرده‌های نقاشی از دوران قاجار در آن به‌نمایش‌درآمده است و شما آثار هنرمندانی چون میرزا بابا نقاش‌باشی شیرازی، اسماعیل جلایر، علی‌اکبر خان مزین الدوله، ابوالحسن ثانی و غیر را مشاهده می‌کنید. بخش شمالی هم مخصوص نمایش آثار نقاشی مربوط به دوران متاخر قاجار مانند محمود خان صبا، مصور الملک، کمال‌الملک و آقامیرزا موسی است. در سال ۱۳۷۴ هر دو بخش به یک بخش تبدیل شده و در سال ۱۳۷۶ تحت عنوان موزه نگارخانه کار خود را آغاز کرد.
خلوت کریمخانی
در قسمت گوشه شمال غرب عمارت کاخ گلستان، خلوت کریمخانی قرار گرفته که یک بنای سرپوشیده به شکل یک ایوان ۳ دهنه ستون‌دار است که در وسط این بنا یک حوض زیبا قرار دارد و اهمیت ویژه آن به دوران آغامحمدخان قاجار برمی‌گردد. آغامحمدخان بقایای جسد کریم‌خان زند را از محل دفن آن در شیراز خارج کرده و به این مکان منتقل کرد. علت این موضوع نیز آن است که این مکان محل عبور و مرور روزانه پادشاه بود و با عبور کردن از محل دفن کریم‌خان می‌توانست آن را لگدکوب کند. سنگ مزار ناصرالدین‌شاه قاجار و همچنین تخته مرمرین فتحعلی‌شاه قاجار نیز در خلوت کریمخانی قرار گرفته است.
در دوران ناصرالدین‌شاه این قسمت یک محوطه کوچک به نام حیاط کریمخانی بود که پادشاه برای استراحت به آنجا می‌رفت. با بر روی کار آمدن پهلوی اول استخوان‌های کریم‌خان زند را به قم منتقل کردند. همچنین سنگ مزار ناصرالدین‌شاه در ابتدای انقلاب اسلامی از حرم حضرت عبدالعظیم حسنی به کاخ گلستان انتقال داده شد و در خلوت کریمخانی دفن شد. بر روی این سنگ تصویر ناصرالدین‌شاه با شمشیری در دست حکاکی شده است. تخت مرمرین فتحعلی‌شاه نیز در قسمت دیگری بود که در دوران پهلوی دوم آن را به خلوت کریمخانی منتقل کردند. اگر کنجکاوید که بدانید دیگر چه کسانی در کاخ گلستان دفن هستند، باید بگوییم امروزه این مکان محل دفن کسی از بزرگان تاریخی ایران نیست.
عمارت بادگیر
در قسمت ضلع جنوبی کاخ گلستان، عمارت بادگیر قرار گرفته که ساخت آن در زمان فتحعلی‌شاه قاجار انجام شد و در زمان ناصرالدین‌شاه تغییرات زیادی در آن به وجود آمد. ستون‌های زیبا، ارسی‌ها، گوشواره‌ها، بالاخانه‌ها و دهلیز‌های این عمارت، به‌شدت زیبا و قابل‌توجه هستند. تزیینات بی‌نظیر زیادی در این عمارت استفاده شده که از آن‌ها می‌توان به آینه‌کاری، گچ‌بری، نقاشی، زرنگاری، منبت‌کاری و غیره اشاره کرد. زیباترین قسمت امارت بادگیر، تالار شاه‌نشین است که ۹ ارسی با ازاره‌های مرمرین منقوش دارد. همچنین آینه‌کاری‌ها و ۲ ستون مارپیچ نقاشی شده در کنار نقاشی دیوار‌ها، سقف و کف‌پوش معرق هفت‌رنگ هر بیننده‌ای را جادو می‌کند.
موزه عکسخانه
در قسمت زیرین شاه‌نشین اصلی عمارت بادگیر، یک حوض‌خانه وسیع قرار دارد که چهارگوش بوده و در چهار طرف آن چهار بادگیر بلند قرار گرفته است. این بادگیر‌ها از کاشی‌های معرق زرد، آبی و سیاه هستند. وظیفه این بادگیر‌ها خنک‌کردن هوای حوض‌خانه، اتاق‌ها و تالار است. در گذشته حوضی مرمرین در میان حوض‌خانه وجود داشت. این حوض آب را به‌واسطه یک نهر که با کاشی آبی لاجوردی پوشانده شده بود در بنا جاری می‌کرد. به دلیل جلوگیری از نفوذ رطوبت و نابودی بنا، سال‌هاست که این جریان آب را قطع کرده‌اند. اگر پادشاهان قاجار در ایام فصل تابستان در تهران می‌ماندند و به ییلاق عزیمت نمی‌کردند، از این حوض‌خانه استفاده می‌شد.
ناصرالدین‌شاه در قسمت حوض‌خانه عمارت که امروزه موزه عکسخانه نام دارد طیور زیبای خود را ر‌ها می‌کرد. در یک سمت امارت، قفس‌های پرندگان بود که انواع و اقسام گوناگونی داشتند. گاهی اوقات در زمان دانه دادن به پرندگان، شاه به تماشای آن‌ها می‌آمد و سخن از نحوه به دام انداختن آن‌ها می‌گفت. در حال حاضر موزه عکسخانه یک مجموعه مصور از عکس‌های کامل دوره قاجار است که در کنار وسایل عکاسی آن زمان به نمایش در‌آمده‌اند. این موزه بعد از مرمت‌های فراوان به این شکل بازسازی شد. ناصرالدین‌شاه شخصا عاشق عکاسی بود. تمام عکس‌هایی که ایشان خود گرفتند در کنار عکس‌هایی که دست خطشان بر روی آن‌ها درج شده، همگی در موزه عکسخانه، برای نمایش بازدید‌کنندگان قرار گرفته‌اند.
کاخ ابیض
سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی تعدادی اثاثیه لوکس مانند مبل استیل از لویی شانزدهم به همراه پرده‌های مخملی، ۲ قطعه آینه، فرش دستباف ترکیه و مجسمه‌های برنزی را به‌عنوان پیشکش برای ناصرالدین‌شاه فرستاد. در آن زمان تمام کاخ‌های پادشاه در اوج شکوه و زیبایی بودند و نیازی به این وسیله‌ها نداشتند. به همین دلیل ناصرالدین‌شاه کاخی جدید در گوشه جنوب غربی مجموعه گلستان برپا کرد و این وسایل را در آن قرار داد. بعد از ساخته‌شدن این کاخ دستور داد تا به تقلید از معماری اروپا، رنگ آن را سفید کنند و برای پله‌ها از مرمر سفید استفاده شود. این اتاق ناصرالدین شاه در کاخ گلستان برای جلوس زمستانی او ساخته شد.
به همین دلیل کاخ ابیض نام گرفت و وسایل پادشاه عثمانی را نیز در این تالار چیدند که در ادامه به آن تالار عبدالحمید نیز می‌گفتند. در این کاخ که محل کار صدراعظم و همین‌طور نخست‌وزیرهای دولت بعدی بود، جلسات هیئت دولت تشکیل می‌شد. در سال ۱۳۳۲ نیز به هنر‌های زیبا و بعد از آن به محل نمایشگاه موقت اختصاص داده شد. در نهایت این بنا در سال ۱۳۴۷ به موزه مردم‌شناسی تبدیل گشت که علاوه بر پوشش زنان و مردان قاجار، پوشاک مناطق مختلف ایران نیز در آن به‌نمایش‌درآمده است. این موزه را از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی ایران می‌دانند.
کتابخانه کاخ گلستان
کتابخانه مجموعه کاخ گلستان از ۲ بخش کتابخانه چاپی و کتابخانه نسخه‌های خطی تشکیل شده است. پیشینه گنجینه نسخه‌های خطی به ابتدای قرن سیزدهم قمری می‌رسد که فتحعلی‌شاه قاجار آن را با نام کتابخانه شاهنشاهی تأسیس کرد. کتابخانه چاپی در دوران حکومت پهلوی دوم کار خود را آغاز کرد و در ابتدای کار طبقه اول کاخ ابیض را به آن اختصاص دادند. اما در سال ۱۳۸۴ فضایی با مساحت ۹۳ مترمربع در ضلع شمال شرقی کاخ به کتابخانه اختصاص داده شد. در این کتابخانه بیشتر از ۷ هزار کتاب هنری، تاریخی و چاپ سنگی وجود دارد که از این تعداد ۲۵۰۰ کتاب تاریخی هستند به همین دلیل می‌توان این کتابخانه را منبع کتاب‌های قاجاری دانست.
در قسمت کتاب‌های چاپی شما می‌توانید دیوان شمس را با قدمتی ۵۲ساله تماشا کنید که از قدیمی‌ترین کتاب‌های این مجموعه محسوب می‌شود. قدیمی‌ترین کتاب مربوط به دوره قاجار طوفان البکاء نام دارد که تنها ۵۶ نسخه از آن در تمام دنیا وجود دارد. در این کتاب روایت تصویری از داستان‌ها و زندگی امامان به تصویر کشیده شده است. در قسمت نسخه‌های خطی کتاب‌هایی مانند مرقع گلشن، نسخه شاهنامه بایسنقری، هزار و یک شب و قرآن‌های نفیس مربوط به دوران فتحعلی‌شاه و قبل از آن که از جمله قدیمی‌ترین نسخه‌ها محسوب می‌شوند، وجود دارد. کتابخانه کاخ گلستان مانند دیگر کتابخانه‌های عمومی کشور نیست و امکان استفاده از آن تنها برای نویسندگان، دانشجویان، استادان و محققان با ارائه معرفی‌نامه مقدور خواهد بود.
امکانات و خدمات کاخ گلستان تهران
در مجموعه کاخ گلستان علاوه بر نمازخانه و سرویس بهداشتی امکانات دیگری نیز وجود دارد. شما می‌توانید در طول بازدید از بخش عکاسی و چایخانه نیز استفاده کنید. چایخانه این امکان را برای شما فراهم می‌کند که در حین گشت‌وگذار در کاخ، کمی استراحت کرده و از دمنوش‌های خوش‌عطر و غذا‌های خوش‌طعم آنجا لذت ببرید. همچنین در قسمت غرفه عکاسی با پوشیدن لباس‌های دوران قاجار می‌توانید عکسی با حال‌وهوای آن زمان به‌عنوان یادگار تهیه کنید.
بازدید از مجموعه گلستان در خانه
مجموعه گلستان برای گردشگران ساکن شهرهای مختلف که شرایط بازدید از این بنا را ندارند، فرصت بازدید از خانه را فراهم کرده است. اگرچه بازدید مجازی نمی‌تواند جای تماشای شگفتی‌های بنا را از نزدیک بگیرد، اکنون می‌توانید از طریق صفحه تور مجازی در وب‌سایت کاخ گلستان به‌صورت مجازی در محوطه کاخ قدم بزنید، تالارهای باشکوش را ببینید و از معماری بی‌نظیر آن لذت ببرید.
حالا در کاخ چه می‌گذرد؟
در حال حاضر کاخ گلستان تهران، تبدیل به یک مکان تاریخی شده که روزانه افراد زیادی از آن بازدید می‌کنند. کاخ و مجموعه‌ای باشکوه و باعظمت که در میان دودودم شهر تهران و محاصره بنا‌هایی ناموزون و ناآشنا به‌دام‌افتاده؛ اما همچنان مانند نگینی زمردین می‌درخشد. به شما توصیه می‌کنیم که حتما اگر به شهر تهران سفر کردید، فراموش نکنید که از این کاخ نیز دیدن کنید. در ادامه اگر تمایل داشتید تا برای بازدید از این کاخ اقدام کنید، می‌توانید با سرویس بلیت سفر اسنپ به‌راحتی به شهر تهران سفر کرده و بعد از رسیدن، از این عمارت و مجموعه باشکوه نیز دیدن کنید.
دیدگاهتان را بنویسید