کافئین یکی از مواد شیمیایی است که متیل تئوپرومین نیز نامیده می‌شود. ماده طبیعی که احتمالا نام آن را در میان ترکیبات بسیاری از نوشیدنی‌ها مانند چای، قهوه و نوشابه‌ها دیده‌اید. در این مطلب به سراغ معرفی کافئین رفته‌ایم تا از فواید و مضرات آن برای بدن باخبر شویم. آیا کافئین می‌تواند به عنوان یک ماده برای پیشگیری و درمان بیماری‌های مفید باشد؟
کافئین چیست؟
قبل از شروع مطلب و معرفی خواص این ماده، بهتر است کمی بیشتر با آن آشنا شویم. کافئین را می‌توانیم یک محرک طبیعی برای بدن بدانیم که تاثیر آن روی مغز و سیستم عصبی هوشیاری است.
مصرف کافئین از گذشته‌های دور تا به امروز ادامه‌دار بوده است و اولین باری که این ماده وارد بدن شده در سال ۲۷۳۷ و از طریق چای بوده است؛ اما پس از مدتی یک چوپان، گیاهی را پیدا کرد که گوسفندانش با خوردن آن پر انرژی می‌شدند و آن چیزی جز گیاه قهوه نبود.
در پایان سال ۱۸۰۰ بود که نوشیدنی‌های الکلی وارد بازار شدند که سرشار از کافئین بودند و پس از آن نیز نوشیدنی‌های انرژی‌زا و در نهایت قهوه به برنامه غذایی روزانه همه مردم در سرتاسر جهان اضافه شد.
امروزه کافئین یکی از مهم‌ترین مواد غذایی است که افراد مختلف از آن برای دریافت انرژی بیشتر و طی کردن یک روز کاری سخت استفاده می‌کنند.
کافئین همیشه از گیاهان به دست نمی‌آید. گاهی نیز آنها را می‌توان در آزمایشگاه‌های مختلف و با استفاده از فرایندهای شیمیایی به دست آورد. به این نوع از کافئین‌ها، سینتتیک گفته می‌شود که از آنها درون نوشیدنی‌های انرژی‌را و نوشابه‌ها به کار برده می‌شود.
کافئین در بدن چه می‌کند؟
زمانی که با مصرف یک ماده خوراکی مقادیری از این ماده را وارد بدن خود می‌کنید، به سمت روده حرکت می‌کند و به سرعت جذب بدن می‌شود.
این ماده محلول در آب است و از طریق خون به کبد و سپس به دیگر اندام‌های بدن می‌رود. تقریبا ۴ تا ۶ ساعت بعد از مصرف کافئین، اثرات آن درون بدن شما وجود خواهد داشت که در این میان مغز بیشترین تاثیر را دریافت خواهد کرد.
با ورود کافئین به مغز، سلول‌های آن آرام و در نتیجه باعث برطرف شدن خستگی می‌شود. در نهایت هر آن‌چه که برای بدن لازم و ضروری نیست، از طریق کلیه‌ها دفع خواهد شد.
کدام مواد غذایی کافئین دارند؟
کافئین تنها مخصوص فراورده‌های قهوه نیست. در بسیاری از مواد غذایی دیگر مانند دانه‌ها، آجیل، برگ برخی از گیاهان و حتی نوشیدنی‌های صنعتی نیز می‌توانید این ترکیب را ببینید. در جدول زیر چند نمونه از مواد غذایی کافئین‌دار را به همراه مقدار کافئین موجود در آن خواهید دید.
| اسپرسو | ۲۴۰ میلی‌گرم |
| قهوه | ۱۰۲ تا ۲۰۰ میلی‌گرم |
| چای یربا ماته | ۶۵ تا ۱۳۰ میلی‌گرم |
| نوشیدنی‌های انرژی‌زا | ۵۰ تا ۱۶۰ میلی‌گرم |
| نوشابه | ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم |
| قهوه بدون کافئین | ۳ تا ۱۲ میلی‌گرم |
| هات‌چاکلت | ۲ تا ۷ میلی‌گرم |
| شیرکاکائو | ۲ تا ۷ میلی‌گرم |
تاثیر کافئین روی مغز
اولین تاثیری کافئین در بدن، روی مغز است. این ماده باعث می‌شود تا از فعالیت مولکول آدونوزین سیگنالینگ جلوگیری شود. با این فرایند خلق‌وخو و عملکرد مغز شما بهتر می‌شود و در نهایت باعث آرامش آن خواهد شد.
کافئین، مولکول‌های سیگنالینگ مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین را بیشتر می‌کند و در نهایت سرعت انتقال پیام در مغز را بالاتر خواهد برد. همین فرآیند است که باعث می‌شود روحیه شما تقویت شود.
مطالعاتی روی تعداد زیادی از شرکت کنندگان در مورد کافئین انجام شد. در این فرآیند، نزدیک به ۴۵۰ میلی‌گرم کافئین به افراد داده شد و پس از آن تاثیرات زیر را برایشان به همراه داشت.
- بهبود چشم‌گیر سطح هوشیاری؛
- افزایش سرعت عملکرد حافظه کوتاه مدت؛
- واکنش به عوامل محیطی؛
البته مطالعات دیگری نیز روی کافئین انجام شده که یکی از آنها، اندازه‌گیری میزان آرامش در افراد مختلف بوده است. در این مطالعه به کسانی که در معرض خودکشی بودند، ۲ تا ۳ فنجان قهوه داده شد و در نهایت باعث شد تا به میزان ۴۵ درصد خودکشی را در آنها کاهش دهد؛ همچنین نزدیک به ۱۳ درصد نیز در کاهش افسردگی موثر بود.
در نهایت نیز نوشیدن ۳ تا ۵ فنجان قهوه در روز می‌تواند ریسک برخی از بیماری‌ها مانند آلزایمر و پارکینسون را که به مغز مربوط هستند، به میزان ۳۰ تا ۷۰ درصد کاهش دهد که این عدد، واقعاً چشم‌گیر است.
تسکین سردرد با نوشیدن قهوه در طول روز
کافئین حاوی ترکیباتی است که باعث کاهش سردرد و مشکلاتی نظیر میگرن می‌شود. درون این ماده FDA وجود دارد که اثر آن روی سردرد تایید شده است و حتی در برخی از داروها نیز وجود دارد.
کافئین و سوخت‌وساز بدن
کافئین، سیستم عصبی مرکزی را نیز تحریک می‌کند. این ویژگی روی سوخت‌وساز بدن تا ۱۱ درصد و چربی‌سوزی تا ۱۳ درصد، موثر است؛ به همین دلیل است که اغلب ورزشکاران قهوه را در رژیم غذایی خود قرار می‌دهند. با مصرف ۳۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز می‌توانید ۷۹ کالری بسوزانید.
ادرار آور قوی
کافئین یک دیورتیک است. ماده‌ای که باعث ایجاد حجم زیادی از ادرار می‌شود و باعث دفع آب و نمک اضافی موجود در بدن شما خواهد شد.
اثر کافئین روی فعالیت‌های ورزشی
حتما شنیده‌اید که بسیاری از ورزشکاران قبل از شروع تمرینات خود قهوه مصرف می‌کنند. این کار به دلیل استفاده بیشتر بدن از چربی‌ها برای تولید انرژی است. کافئین باعث می‌شود تا میزان گلوکز موجود در ماهیچه‌ها بیشتر ذخیره شود و در نهایت بافت عضلانی حفظ خواهد شد؛ به علاوه زمانی که یک ورزشکار قبل از شروع حرکات خود، کافئین مصرف می‌کند، انقباض عضلات خود را کمتر می‌کند و در نتیجه مانع از خستگی او می‌شود؛ بنابراین تحمل ساعاتی که در حال ورزش است، برای او راحت‌تر خواهد شد.
برای اثربخشی بیشتر، بهتر است دوز مشخصی از قهوه را تعیین و همیشه قبل از ورزش میل کنید. فرمولی که برای میزان قهوه مصرفی ورزشکاران وجود دارد به صورت زیر است.
هر کیلوگرم وزن بدن=۳ تا ۵ گرم قهوه دم کرده
کافئین با اشکال مختلف در دسترس ورزشکاران و بدن‌سازان است. در این میان می‌توانیم به قرص‌های کافئین‌دار و پودرهای آن اشاره کنیم که باعث چربی‌سوزی بیشتر و کم شدن دردهای عضلانی می‌شود.
کافئین و تقویت عملکرد قلب
زمانی که شما مقدار مشخصی از کافئین را وارد بدن می‌کنید، به تقویت عملکرد قلب خود کمک کرده‌اید. این ویژگی در افرادی که ۱ تا ۴ فنجان قهوه در طول روز می‌نوشند، کاملا مشخص است. اثر اصلی کافئین روی رگ‌هاست که باعث تنگ شدن آنها می‌شود و به دنبال آن پمپاژ قلب سریع‌تر انجام خواهد شد. این افراد به میزان کم‌تری در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند.
اثر کافئین در کاهش ابتلا به دیابت نوع ۲
اثر دیگر کافئین روی بیماران دیابتی است. در آزمایشات صورت گرفته ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ در مصرف‌کنندگان قهوه به میزان ۳۰ درصد کمتر است. البته این موضوع می‌تواند به دلیل دیگر ترکیبات موجود در این نوشیدنی نیز باشد، چرا که قهوه بدون کافئین نیز در این فرآیند موثر است.
تاثیر کافئین روی کبد
اثر دیگر این ماده روی کبد است. اگر در خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند سیروز کبدی هستید، می‌توانید تا ۸۵ درصد با مصرف قهوه آن را کمتر کنید. این نوشیدنی روند رشد بیماری شما را کمتر می‌کند و باعث می‌شود تا بدن شما به درمان پاسخ بهتر بدهد.
کاهش خطر ابتلا به سرطان با مصرف مناسب قهوه
برای افرادی که به دلیل ژنتیکشان در معرض سرطان هستند، مصرف قهوه بهترین انتخاب است. خطر ابتلا به سرطان کبد تا ۶۴ درصد، سرطان روده بزرگ تا ۳۸ درصد، سرطان دهان ۴۹ درصد و سرطان پوست تا ۲۰ درصد با مصرف میزان ۲ تا ۴ فنجان قهوه در طول روز کمتر خواهد شد. این ویژگی به دلیل وجود مقادیر زیادی از آنتی‌اکسیدان‌ها در آن است.
شفافیت پوست
کافئین یک ماده وازوکانستریکتور است. این ماده باعث می‌شود تا عروق موجود در بدن تنگ شود. با این کار جریان خون درون آنها کمتر می‌شود و در نهایت نیز پوست شفاف‌تر به نظر خواهد رسید.
مناسب برای بیماران MS
MS یکی از بیماری‌های سخت است که در نهایت باعث از دست رفتن قدرت راه رفتن فرد می‌شود. مصرف قهوه به دلیل داشتن مقدار زیادی کافئین، خطر ابتلا به این بیماری را بسیار کمتر (تا ۳۰ درصد) خواهد کرد.
تاثیر کافئین روی نقرس
نقرس نیز در میان بیماری‌هایی قرار می‌گیرد که کافئین روی آن اثر خوبی را دارد. برای پیشگیری از این بیماری بهتر است روزی ۴ فنجان قهوه را در برنامه غذایی خود جای دهید.
بی‌خوابی
کافئین روی خواب نیز موثر است. این ماده زمانی که وارد بدن شود، باعث ایجاد بی‌خوابی در فرد می‌شود. این موضوع به دلیل ماده تحریک‌کننده و هوشیارکننده موجود در آن است که باعث می‌شود ساعت بدن شما تغییر کند. در نهایت نیز کیفیت خواب شما نمی‌تواند مانند گذشته باشد و با مشکلات جدی رو‌به‌رو خواهید شد.
عوارض کافئین برای برخی از افراد
کافئین علاوه بر اثرات مثبتی که روی بدن دارد، گاهی می‌تواند باعث بروز آسیب‌های جدی شود؛ بنابراین در صورت داشتن مشکل یا بیماری خاص باید این موضوع را در نظر بگیرید. چند نمونه از عوارض مصرف کافئین را در این‌جا با هم بررسی می‌کنیم. البته این موارد ممکن است تنها در برخی از افراد دیده شود.
- اضطراب و بی‌قراری؛
- ضربان قلب نامنظم و مشکلات خواب؛
- سردرد و میگرن؛
- فشار خون بالا؛
- درد معده؛
- کم آبی بدن؛
- وابستگی؛
- مشکلات قاعدگی؛
- بی‌اختیاری در ادرار؛
- اضافه وزن؛
- ابتلا به پوکی استخوان؛
- آلرژی؛
- افزایش ضربان قلب؛
به علاوه برخی از داروها نیز ممکن است با کافئین تداخل داشته باشد و مصرف همزمان آنها باعث از بین رفتن تاثیر یا نتیجه معکوس شود. این داروها عبارتند از:
- داروهای شل کننده عضلات؛
- داروهای ضدافسردگی؛
در خانم‌های باردار نیز مصرف کافئین می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در جنین شود. کافئین موجود در قهوه از جفت عبور می‌کند و سقط جنین را به دنبال خواهد داشت؛ همچنین در مواقعی ممکن است باعث کم شدن وزن نوزاد در زمان تولد او شود.
مقدار مجاز مصرف قهوه در طول روز
مطمئنا اثرات منفی مصرف کافئین روی بدن زمانی مشخص خواهد شد که استفاده از آن زیادتر از حالت عادی باشد؛ بنابراین باید تعادل را رعایت کنید. معمولا ۲ تا ۴ فنجان قهوه در طول روز کاملاً بی‌خطر است، اما مصرف بیشتر می‌تواند آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد.
سخن پایانی
در این مطلب به معرفی فواید و مضرات کافئین روی بدن پرداختیم. مطمئنا همه ما اثرات مصرف آن را روی بدن خود دیده و حس کرده‌ایم.
شما می‌توانید کافئین مورد نیاز بدن خود را از طریق قهوه یا چای، دریافت کنید. سرویس سوپرمارکت اسنپ نیز این امکان را در اختیارتان قرار داده است تا در سریع‌ترین زمان ممکن کافئین مورد نیازتان را دریافت کنید.
به نظر شما کافئین چه اثرات دیگری را می‌تواند روی بدن داشته باشد؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاهتان را بنویسید